Αφηγήματα

ΑΡΝΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΑΡΙΣΤΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Πριν από 30 χρόνια ακριβώς, 12 Αυγούστου του 2020, εκδόθηκε η πρώτη αναφορά για ένα περιστατικό  της ελεγχόμενης τότε πανδημίας του κορονοϊού που προκαλούσε την Covid-19, θανατηφόρα για πάνω από εκατό εκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως. Κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τότε ότι το ιστορικό αυτό γεγονός θα επέφερε τέτοια αλλαγή του οικονομικού συστήματος στην παραγωγή και στο εμπόριο, κάτι που οδήγησε τις κοινωνίες των ανθρώπων στη σημερινή συνθήκη αλληλεγγύης.

 

ΑΝΑΦΟΡΑ

Συνελήφθησαν τρία άτομα που μοίραζαν υπονομευτικό για τη δημόσια υγεία υλικό και παραπέμπονται στη Δικαιοσύνη, μεταξύ άλλων, για το κακούργημα της εθνικής προδοσίας που επιφέρουν ισόβια. 

Μοίραζαν προκήρυξη, όπου εμφανίζονταν σαθρά επιχειρήματα αρνητών του κορονοϊού και της επιδημίας που αυτός επέφερε. Η προκήρυξη δεν επιτρέπεται να αναμεταδοθεί από κανένα Μέσο Μαζικής Επικοινωνίας, αλλά κυκλοφορεί παράνομα, κάτι που πρέπει να παταχθεί άμεσα. Για το σώμα διωκτών προκηρύξεων δεν ισχύει κανένα υγειονομικό πρωτόκολλο, είναι ελεύθεροι να κυκλοφορούν όποτε, όπως και όπου κρίνουν είναι αναγκαίο. Οι συλλήψεις γίνονται με την αυτόφωρη διαδικασία. Θυμίζουμε δεν διώκονται μόνο όσοι μοιράζουν τέτοιο, αλλά και όσοι το δέχονται, άσχέτως του αν το το διάβασαν ή όχι ή έπεσε στην αντίληψή τους τέτοια δραστηριότητα και δεν την κατήγγειλαν. Κανείς από το σώμα διωκτών δεν επιτρέπεται να διαβάσει την προκήρυξη, πολύ περισσότερο να μιλήσει σε οποιονδήποτε γι’ αυτήν και για τη διακίνησή της.   

ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟ

ΑΠΟ....

ΠΡΟΣ...

«Ειδική εργαστηριακή μονάδα της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών εξετάζει το περιεχόμενο της προκήρυξης, ώστε στοιχεία της να υποδείξουν από ποιες υπηρεσίες μας διέφυγαν πληροφορίες προς τους ανατροπείς και τους έδωσαν «στο πιάτο» τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν.» 

   

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ

Κανείς μέχρι σήμερα δεν κατάφερε να μας αποδείξει ότι υπάρχει κορονοϊός. Κανείς άνθρωπος στη Γη δεν είδε έναν κορονοϊό. Ο αριθμός των κρουσμάτων είναι ελεγχόμενος ανάλογα με τα πόσα τεστ κάνουν θέλοντας πότε να δείξουν «έξαρση», πότε «ύφεση» της φερόμενης ως επιδημίας. Όταν θέλουν να περάσουν μέτρα κατά των φτωχών, φτιάχνουν μια «έξαρση» και τους κλείνουν μέσ για να μην αντιδράσουν. Ύφεση παρουσιάζουν όταν θέλουν να πάρουν μέτρα υπέρ των πλούσιων, λέγοντας ψιθυριστά ότι δεν τρέχει τίποτα. 

Αλλά ποιος είδε πάσχοντα από Covid-19, όπως λένε την ασθένεια του λεγόμενου κορονοϊού τους; Πώς τον αναγορεύουν σε φορέα; Μετά από τεστ. Ποιοι κάνουν τα τεστ; Οι επιδοτούμενοι πάμπλουτοι ιδιοκτήτες ι ειδικά συνεργεία του κρατικού φορέα επιδημιών, επιλεγμένα από το γραφείο του υπουργού Υγείας. Κάποιοι «θετικοί» έχουν παρουσιάσει από πριν συμπτώματα. Ποιος μας λέει όμως ότι δεν είναι από μια απλή ίωση; Κανείς. Το σύστημα με αυτό το μηχανισμό αποφασίζει ποιος νοσεί και ποιος πρέπει να μπει σε νοσοκομείο και ποιος θα πεθάνει. Δεν είναι τυχαίο ότι στην αρχή οι νεκροί ήταν συνταξιούχοι η μερίδα που το καπιταλιστικό σύστημα θέλει να εξοντώσει για να μην πληρώνει συντάξεις και τα λεφτά να τα δίνει στους καπιταλιστές. Δεν είναι τυχαίο που τα πρώτα μαζικά κρούσματα σημειώθηκαν σε γηροκομεία.

Θα πει κάποιος ότι τελευταία άρχισαν να πέφτουν θύματα και νεώτεροι. Φυσικά. Και το κάνουν ακριβώς για να ρίξουν στάχτη στα μάτια του κόσμου. Άλλωστε γιατί δε μας λένε τα πολιτικά πιστεύω των νεκρών; Το σύστημα ακόμα δεν μπόρεσε ν’ αποδείξει ότι το 90% των θυμάτων σίγουρα δεν ψήφιζε δεξιά ή συνοδοιπόρους της. 

Για ποιο λόγο οι κυβερνώντες και η ανώτερη τάξη δεν τηρεί  τα υγειονομικά πρωτόκολλα, παρά μόνο μπροστά σε κάμερες κι αυτό όχι πάντα, γι’ αυτό το μάθαμε; Για ποιο λόγο οφείλουν να τα τηρούν όσοι τουρίστες θέλουν να μπουν στην Ελλάδα οδικώς και όχι όσοι έρχονται αεροπορικώς; Γιατί εισέρχονται στα λιμάνια μας ελεύθερα τα κρουαζιερόπλοια; Τι παραπάνω από μας ξέρουν οι πλούσιοι και οι κυβερνώντες υπηρέτες τους;  

Κορονοϊός δεν υπάρχει. Οι μάσκες μας αποξενώνουν και τα κινήματα θα διαλυθούν. Όποτε θέλει η άρχουσα τάξη μάς επιβάλλει περιορισμό εντός οικείας. Μπορούμε ν’ αντισταθούμε;

ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟ 2

ΑΠΟ...

ΠΡΟΣ...

«Τηρήσαμε σωστά τη διαδικασία απόκρυψης «επικίνδυνου» υλικού, έτσι τώρα η διασπορά του στα λαϊκά στρώματα έχει φτάσει σε υψηλά ικανοποιητικά επίπεδα. Ο κόκκινος συναγερμός τυπικά παραμένει.»

ΕΠΙΜΥΘΙΟ

Πράγματι, οι αρνητές της πανδημίας κατάφεραν μια σπουδαία νίκη παίζοντας άθελά τους το παιχνίδι των αντιπάλων τους. Ως γνωστόν ο ανώτερος επιβάλλει πάντα τους όρους. 

Οι αρνητές λοιπόν, έπεισαν τότε σημαντική μερίδα του λαού ότι η πανδημία ήταν συνωμοσία του συστήματος της πλουτοκρατίας. Εκατοντάδες χιλιάδες, κυρίως νέοι θεώρησαν αντίσταση την παραβίαση αρχών ασφαλείας της δημόσιας υγείας, έτσι η διασπορά του κορονοϊού έφτασε στο επίπεδο της πανδημίας αγέλης που σημαίνει ότι το κράτος φέρεται στο λαό σαν να ήταν αγέλη ζώων. Το δημόσιο σύστημα υγείας σε λίγο θα καταρρεύσει παντελώς και μόνο οι πλούσιοι και οι υψηλά αμειβόμενοι θα καταφέρουν να σώσουν τη ζωή τους. Τα πράγματα όμως, δεν πήγαν όπως τα ήθελε το «σύστημα».

Η εφαρμογή της ακραίας «δαρβινικής» φυσικής επιλογής στην κοινωνία μέσω ενός υγειονομικού σοκ,  πράγματι δημιούργησε ένα ανώτερο είδος υπηρετών του συστήματος, στα άτομα που το αποτελούσαν όμως το ίδιο το σύστημα δε μπορούσε να εντοπίσει ανατροπείς του, ακριβώς επειδή ήταν τόσο «ανώτεροι». Κάποιοι σημερινοί αναλυτές σκέφτονται ότι επαληθεύτηκε έμμεσα η θεωρία επιστημονικής φαντασίας της εξέγερσης των μηχανών. 

Κασσανδραποδισμός

 

«Αν κάνουμε απεργία θα μας απολύσει.»

Η Κασσάνδρα το είπε στους συναδέλφους της, όπως όλα μία φορά, εκείνοι δεν την πίστεψαν, ίσως επειδή τους έριχνε το αγωνιστικό ηθικό ή γιατί προφήτευε κάτι δυσάρεστο. Ό,τι και να ίσχυε, λάθος έκαναν, όπως ακόμα και η μυθολογία αποδεικνύει.

Ναι, όλα ήταν εναντίον της πρόβλεψής της. Οι απολύσεις εν μέσω πανδημίας είχαν απαγορευτεί, τα πρόστιμα μάλιστα, σε περίπτωση παραβίασης του σχετικού νόμου, χαρακτηρίστηκαν ως εξοντωτικά για τους εργοδότες. Οι συνάδελφοί της αποκάλεσαν την Κασσάνδρα δειλή, μέχρι και όργανο του αφεντικού, που, κατά τη γνώμη τους, κινδυνεύει με την απεργία να χάσει πολλά εκατομμύρια από παραγγελίες που δεν θα εκτελεστούν και θα είναι αναγκασμένος να πληρώσει ρήτρες.

«Εσείς παίζετε το παιχνίδι του αφεντικού», αντέκρουσε η Κασσάνδρα. Τους θύμισε στη συνέχεια ότι οι νόμοι δεν ψηφίζονται για να εφαρμόζονται, αλλά για να φαίνονται. Τα παραθυράκια κάθε νόμου επιτρέπει σε άλλον να μπει και να τα διαλύσει το πνεύμα του νομοθέτη δικαιώνοντας την υστεροβουλία του, ώστε το γράμμα του νόμου να τον απαλλάξει από το πνεύμα που δεν διαθέτει πια σε συνθήκες κρίσης και απειλής φτωχοποίησής του. 

Μετά από ένα μήνα, στο εργοστάσιο της πόλης απασχολούνταν άλλοι, φθηνότεροι, χωρίς να ξέρουν ότι έρχεται και η δική τους σειρά. 

Ο εργοδότης μόλις έμαθε για την κήρυξη δούλευαν , παρήγγειλε σαμπάνιες να κεράσει τους κοντινούς του διοικητικούς υπαλλήλους που από κείνη τη στιγμή είχαν πολλή δουλειά μπροστά τους. Και όλα ξεκίνησαν από τον «υγειονομικό», ο οποίος με ένα απλό τηλεφώνημα σε κατώτερο υπάλληλο του υπουργείου παρήγγειλε τεστ ανίχνευσης κορονοϊού.

Μία ώρα μετά κατέφθασαν στην πόλη πέντε ιδιωτικά κινητά συνεργεία. Ξεκίνησαν υποχρεωτικά τεστ σε όποιον έβρισκαν μπροστά τους, κρατούσαν τα στοιχεία του και αυτομάτως τον είχαν χρεώσει μέσω της εφορίας την πληρωμή τους, τριακόσια ευρώ ακατέβατα.

Την επόμενη ημέρα ο αριθμός επιβεβαιωμένων κρουσμάτων στην πόλη ξεπέρασε το εκατό, που ήταν το ημερήσιο ρεκόρ για όλη τη χώρα από την αρχή της πανδημίας.

Αυτομάτως η πόλη έπεσε σε τοπικό λοκντάουν, κάτι που έδινε το δικαίωμα να καταγγείλει ο εργοδότης τις συμβάσεις με τους εργαζόμενούς τους και τους έθετε σε εκ περιτροπής εργασία. Δηλαδή, μπορούσε να τους φωνάξει για εργασία όποτε και για όσες ώρες ήθελε. Δεν τους κάλεσε ποτέ και προσέλαβε άλλους, λιγότερους, φθηνότερους που θα δούλευαν περισσότερο κερδίζοντας έτσι κι ένα παχυλό αναπτυξιακό επίδομα, επειδή έτσι επένδυε και συνέβαλε στην ανάκαμψη της οικονομίας, σύμφωνα με έναν σχετικό νόμο και κανέναν άλλο. Μέχρι να βρεθούν οι νέοι εργαζόμενοι το εργοστάσιο δεν λειτουργούσε εξαιτίας της απεργίας, που, σημειώνουμε, είχε 100% επιτυχία, κάτι που τονίστηκε και από την τριτοβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση που έστειλε αγωνιστικό χαιρετισμός στους εργάτες, από το παραθεριστικό κέντρο όπου είχαν καταλύσει τα μέλη της διοίκησης. 

Πόσα χρήματα έχασε άραγε το αφεντικό όμως από την πτώση της παραγωγής, όπως πολύ σωστά είχαν προβλέψει όσοι διαφωνούσαν με την Κασσάνδρα; Τίποτα απολύτως, αντιθέτως κέρδισε κιόλας, αφού το κράτος ήταν υποχρεωμένο να αποζημιώσει τον επιχειρηματία, που και χωρίς την απεργία, με το λοκντάουν δε μπορούσε να παραδώσει την παραγωγή στους πελάτες του, άρα δικαίως θα σταματούσε τη λειτουργία του εργοστασίου με λοκάουτ, το οποίο όμως θα τον υποχρέωνε να πληρώσει τους εργαζόμενους, δίκαιος νόμος για να φαίνεται, όχι για να εφαρμόζεται.

Πέρασε ο καραντινάτος μήνας, το λοκντάουν άρθηκε και κανείς στην πόλη δεν ξαναμίλησε πια στην Κασσάνδρα.

Θανατική σύνταξη

Τι να την κάνεις τη ζωή αν είναι να πεθάνεις

Ανάθεμα την ώρα που βγήκα στη σύνταξη. Κατάρα στη στιγμή που έγινε πραγματικότητα το τελικό όνειρό μου. Γιατί δεν έμενα στα προηγούμενα, ανέφικτα όνειρα; Αυτά ήταν αθώα.

Όταν ήμουν παιδί δεν πέρναγε απ’ το μυαλό μου ότι θα γεράσω ποτέ. Στα χρόνια της εφηβείας μου, όταν πια μου σηκωνόταν και ανακοίνωσε ότι μπορώ να διαιωνίσω τα γονίδιά μου και το σόι μου, άρχισα να σκέφτομαι ότι αυτό σημαίνει ότι εγώ κάποτε θα πεθάνω. Τότε έβαλα με το ζόρι όνειρο στο μυαλό μου ότι δε θα γεράσω ποτέ. Κατά καιρούς με γοήτευαν λογικές ιδέες, όπως το να πεθάνω μαχόμενος για κάτι ή να πέσω θύμα δολοφονίας οργάνου της πλουτοκρατίας, κάτι που θα σήμαινε ότι ήμουν σπουδαίος, εκτός βέβαια αν είχα πέσει θύμα πλάνης ας πούμε δικαστικής, από το παγκόσμιο ιερατείο της συνωμοσίας κατά των άλλων κι εμού φυσικά. Πού να φανταστώ ότι με προόριζαν για παράπλευρη απώλεια, με θάνατο που δεν είχε καμία επίδραση στο κοινωνικό περιβάλλον, δεν θα προκαλούσε ούτε την περιέργεια του γέρου που διαβάζει στις εφημερίδες ακόμα και τις αναγγελίες γάμων. Αλλά καλά να πάθω.

Και μου το έλεγε το ένδοξο αγωνιστικό παρελθόν μου: μην εμπιστεύεσαι τον ιδιωτικό τομέα. Δίνει για να πάρει το δεκαπλάσιο και λίγα λέω. 

Πράγματι, ο ιδιωτικός τομέας είναι καλός χαρτοπαίκτης. Στην αρχή κάνει πως χάνει και μοιράζει λεφτά στους άλλους για να τους γλυκάνει και να τους φυτέψει την ψευδή άνεση ότι μπορούν να χάνουν. Και μόλις αρχίσουν να χάνουν θα ποντάρουν όλο και πιο απερίσκεπτα σίγουροι ότι θα νικήσουν, γιατί δεν θα έχουν κάτι καλύτερο να σκεφτούν, όπως να σηκωθούν και να φύγουν πριν τους πάρει ο επαγγελματίας χαρτοπαίκτης και τα σώβρακα. Και δεν υπάρχει πιο επαγγελματίας κλέφτης από τον ιδιώτη που με σκοπό το κέρδος παίρνει χαριστικά δουλειά του δημοσίου, το οποίο του παρέχει και τους πελάτες του, τους τρέχοντες και τους επόμενους που θα τρέχουν και δε θα φτάνουν. Αν ευαό είναι επιχειρηματικότητα, τότε δεν ξέρω τι σημαίνει νόμιμη κλοπή με κρατικές εγγυήσεις. 

Πάντα είχα την απορία τι σημαίνει η κατάληξη του λαϊκού ρητού, «Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και την κακή του μοίρα». Με ικανοποιούσε η παραφθορά, «Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και τα κονόμησε». Για να ξέρω πού πήγαν τα λεφτά που δεν ήρθαν ποτέ στην τσέπη μου. Με απασχολούσε και το άλλο: ναι, ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται. Κανείς δεν εξήγησε τι κάνουν τον δεύτερο χρόνο. Γιατί να μην πανηγυρίζουν, ειδικά όταν πρόκειται για ψεύτη και κλέφτη σε μία συσκευασία. Όταν πήρα την πρώτη μου σύνταξη κατάλαβα ότι μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και σου τη φύτεψε. Τη σφαίρα.

Έτσι χάθηκε ο..., ονόματα καλό είναι να μη λέμε. Πέσαμε απ’ τα σύννεφα. Ήταν ήσυχος άνθρωπος, δούλεψε μεροδούλι-μεροφάι, ποτέ δεν σήκωσε κεφάλι ή φωνή, τα πήγαινε καλά με την οικογένειά του και με τους γείτονες, αλλά αντί να γίνει στυγνός δολοφόνος, όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις, έγινε θύμα. Έπεσε από σφαίρα επαγγελματία εκτελεστή. Και αυτό αμέσως μόλις βγήκε στη σύνταξη. Δεν ήταν ο πρώτος και δυστυχώς για μένα ούτε ο τελευταίος. 

Οι εφημερίδες, τα τηλεοπτικά κανάλια, τα ραδιόφωνα ούτε φωνή ούτε ακρόαση. Κανείς δεν διέκρινε είδηση συνεχείς δολοφονίες φρέσκων συνταξιούχων. Τους παλιούς τους καθάριζε με τον τρόπο του το ιατρικό σύστημα. 

Εγώ από υγεία τα πήγαινα πάντα καλά κι αυτό, όπως φαίνεται, ήταν το πιο καταδικαστικό πειστήριο εναντίον μου. «Όταν δεν είμαστε σίγουροι ότι θα πάει από χέσιμο, θα πάει από πέσιμο. Θα του την πέσουμε». Αυτό είδα στον ύπνο μου, δε θυμάμαι πότε, δε θυμάμαι καν αν κοιμόμουν όταν είδα αυτή την αγριοφωνάρα να περνάει από τα μάτια μου με βήμα βαρύ στρατιωτικό και μπότα γυαλισμένη, καθρέφτης για ξύρισμα. Αυτό που με ανησύχησε περισσότερο όταν κατάφεραν να βγω στη σύνταξη ήταν οι καλές για τους κυβερνώντες ειδήσεις για νούμερα που ευημερούν. Κι όταν ευημερούν τα νούμερα, αυτά που συχνάζουν στις κοσμικές στήλες και τα νούμερα των υπουργείων κάτι δεν πηγαίνει καλά για τους απλούς ανθρώπους, άρα κάτι δεν θα πάει καλά μ’ εμένα. 

«Επιτέλους είμαστε σίγουροι ότι οι νέοι και οι νέες μας δεν εργάζονται εντελώς τσάμπα. Δεν παίρνουν μισθούς της προκοπής, αλλά θα πάρουν κάποτε σύνταξη». Έτσι κραύγαζε κάθε που έβγαινε στις κάμερες ο τότε υπουργός Εργασίας κι Ενσήμων, ονόματα δε λέμε. Μειώθηκε το συνταξιοδοτικό κόστος, είπαν οι σοφοί του οικονομικού θινκ τανκ των τηλεοπτικών καναλιών, κανείς όμως δεν συμπλήρωσε ότι μειώθηκαν και οι συνταξιούχοι. Το ανέφεραν έμμεσα όμως, ότι η ψαλίδα ανάμεσα στους συνταξιούχους και τους εργαζόμενους άρχισε να κλείνει. Κλείνει η ψαλίδα και κόβει λαρύγγια. Κι ένα από επόμενα κομμένα θα είναι το δικό μου. 

Νόμιζα ότι ο συνταξιούχος κόβει το ποτό, κόβει τα κρέατα, κόβει τον καφέ, κόβει το σεξ, δεν ξέρω τι άλλο, όχι όμως ότι κόβει και το νήμα της ζωής του, για το κάνουμε λίγο ποιητικότερο λες κι έτσι θα πεθάνουμε λιγότερο, αλλά τέλος πάντων. Όλα άλλαξαν απ’ όταν επί εποχής ακόμα δημόσιου ιατροφαρμακευτικού – συνταξιοδοτικού συστήματος, ανακοινώθηκε το απίθανο: δεν αυξάνονται τα όρια συνταξιοδότησης, αντιθέτως μειώνονται. Όλοι σύνταξη στα πενήντα πέντε, αλλά μόνο για δέκα χρόνια. Σωστό μου φάνηκε τότε. Όταν κάποιος καταφέρνει να ζήσει δέκα ολόκληρα χρόνια με τέτοια σύνταξη, πρόωρη, άρα μικρή, τότε είναι υπεράνθρωπος, ημίθεος, ήρωας, μην πω κάτι παραπάνω, ικανός να ξαναδουλέψει και βλέπουμε. Φυσικά όλοι στάθηκαν απέναντι σε αυτή την πιθανή εξέλιξη, οπότε πονηρά ο αρμόδιος υπουργός απέσυρε την πρόταση και κήρυξε την υποχρεωτική ιδιωτική ασφάλιση με σύνθημα., «Όσο ζεις θα την παίρνεις». Τη σύνταξη. Όσο ζεις όμως και δεν είμαι σίγουρος πόσο ακόμα θα ζήσω εγώ. 

Την πρώτη συνταξιοδοτική μέρα μου αισθάνθηκα ότι κάποιος με παρακολουθεί. Ήλπιζα να μου έκανε αυτή την τιμή ένας δορυφόρος, άντε ένας κοριός της ΕΥΠ, ακόμα και μια μυστική κάμερα κρυμμένη στην τσάντα ρεπόρτερ απέναντί μου. Ποιος ήμουν εγώ όμως για να μου επιδικάσουν τέτοια δαπάνη!.. Έναν κοντό καραφλίτσο πενηντάρη διέκρινα στραμμένο πάνω μου με μπέιμπι φέις, ντύσιμο από καλάθι και μεγάλη βαρεμάρα στο περπάτημα. Σκέφτηκαν να παραπονεθώ στην ασφαλιστική μου, γιατί νομίζω και μιλάω σοβαρά, ότι μου άξιζε ένας δολοφόνος αν όχι επιπέδου ταινιών Τζέιμς Μποντ, έστω επιπέδου κακών του ελληνικού σινεμά. Ας με καθάριζε ο Μπάμπης ο Σουγιάς, που λέει ο λόγος. Δεν παραπονέθηκα όμως, ούτε γι’ αυτό ούτε για την ίδια τη μοίρα μου, αφού, ως γνωστόν δεν είναι γραμμένη εκ των προτέρων, αλλά την χαράσσουμε εμείς οι ίδιοι. Δυστυχώς ο θάνατός μου θα είναι πεζός και θα φανεί σαν ατύχημα, σύγκρουση, ας πούμε, με διερχόμενη αμέριμνη σφαίρα. Πάλι εγώ θα φταίω. 

Υπογράφοντας το συμφωνητικό με την ιδιωτική εταιρεία για την αποκλειστική ασφάλισή μου, υπέγραφα την καταδίκη μου με συμβόλαιο θανάτου, που θα πλήρωνα έμμεσα εγώ με τα ασφάλιστρα που δεν θα καταβάλλονταν ποτέ στον τάφο μου. Δε θέλω να σκέφτομαι αστεία όπως ότι αυτή η εξέλιξη θα εκπλήρωνε το εφηβικό μου όνειρο ότι δε θα γεράσω ποτέ. Θα προτιμούσα να εκπλήρωνε το «Δε θα πεθάνουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη», άντε το «Δε θα ξοφλήσουμε ποτέ, κουφάλα τραπεζίτη». Το «ξοφλάειν, εξοφλείν» φυσικά με την έννοια του «πεθαίνω». Όμως όπως θα έλεγε ο Κύπριος ρεσεψιονίστ-αφυπνιστής, ήρθεν η ώραν μου.

Φρουτοπώς;

Ποσό κακό έκαναν τα μήλα στην ανθρωπότητα

Το πιο διάσημο παγκοσμίως φρούτο είναι ως γνωστόν το μήλο. Με δεδομένο ότι οι κακοί γίνονται πολύ πιο εύκολα διάσημοι απ’ όσο οι καλοί, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το μήλο είναι το χειρότερο φρούτο της Γης.   

Η φήμη του ξεκίνησε από τον παράδεισο όπου ο διάβολος ντυμένος φίδι έδωσε στην Εύα, εκείνη όμως πονηρή δεν το δάγκωσε μην πάθει τίποτα, το έδωσε στον μοναδικό άντρα της τον Αδάμ που την έκανε τη μαλακία. Μετά από αρκετά χρόνια οι Κινέζοι επέδειξαν περίτρανα ότι όλα θα ήταν καλύτερα για τους ανθρώπους αν οι πρωτόπλαστοι έτρωγαν το φίδι. Δεν περνούν δικαιολογίες όπως «Δε μπορούσαμε να το φάμε ωμό το φίδι, αφού ο Προμηθέας δεν υπήρχε, πού θα βρίσκαμε φωτιά να το ψήσουμε;» Πολύ μετά το μήλο τιμωρήθηκε, έφαγε πολύ ξύλο, αλλά κατάφερε το διαολεμένο να μείνει στον παράδεισο και να πετάξει έξω το ξύλο. Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο, αλλά αυτό είναι θέμα άλλης διαλέξεως, για τα έργα του Σακελλάριου. Και για να πούμε την κατακλείδα μας στο θέμα, ο Αδάμ δεν κατάπιε καν το μήλο, του έκατσε στο λαιμό, εξού και το μήλο του Αδάμ στην ανατομία ενός εγκλήματος.

Συνεχίζουμε ευρισκόμενοι ακόμα στη μυθολογία και βλέπουμε το διαβόητο μήλο της Έριδος με γνωστά αποτελέσματα, την πρώτη συζυγική απιστία γυναικός και τον πρώτο ουσιαστικά παγκόσμιο πόλεμο, τον Τρωικό.  

Ποιος δεν θυμάται το μήλο που προκάλεσε την οπλοκατοχή; Εκείνο που ο τοξοβόλος Γουλιέλμος Τέλλος έβαλε στο κεφάλι του γιου του το σημάδεψε και το πέτυχε. Αργότερα το μήλο αυτό προκάλεσε κι άλλο κακό, τον Τόοοσο Τέλλογλου.

Κακό έκανε και άλλο ένα μήλο που μπορούσε να πέσει άνετα οπουδήποτε κάτω απ’ τη μηλιά κι εκείνο  πήγε κι έπεσε διάνα στο κεφάλι του Νεύτωνα, κάτι που προκάλεσε την ψήφιση του αίσχιστου νόμου της βαρύτητας -αυτή δεν ήταν υπουργός, αλλά έδωσε τ’ όνομά της σε νόμο κι έμεινε στην αιωνιότητα- νόμος με χίλια παραθυράκια, που επιτρέπουν στον κάθε πονηρούλη να κάνει πως πέφτει από τα σύννεφα όταν έχει κι αυτός λερωμένη τη φωλιά του. 

Καλό θα ήταν να μην αναφερθούμε στο δαγκωμένο μήλο που το πλήρωσε ακριβά ο λαός, γιατί ανέβασε ηλιθιωδώς τις τιμές των ηλεκτρονικών υπολογιστών, όπως αργότερα και των κινητών τηλεφώνων. Επειδή όμως είμαστε αναγκασμένοι να το αναφέρουμε, τουλάχιστον το λέμε αγγλιστί, για να μην προκαλέσουμε έμμεση διαφήμιση: Apple.   

Ένα από τα χειρότερα και πολύ ύποπτα μήλα είναι το σάπιο, που για να μην πεταχτεί στη χωματερή, μπήκε παράνομα στην αγορά και θριαμβεύει ως χρώμα. 

Επικίνδυνο μήλο για τη δημόσια υγεία είναι και το ένα μήλο την ημέρα που το γιατρό τον κάνει πέρα. 

Να πούμε για τα μήλα που κυκλοφορούν ντυμένα προκλητικά στο λιμάνι, προφανώς ασκώντας το πρώτο γυναικείο επάγγελμα; Θ΄ αφήσουμε να μιλήσει η λαϊκή σοφία γι’ αυτά: «Κολλάν (ή πλέουν) τα μήλα στο γιαλό, κολλάν (πλέουν) κι οι καβαλίνες…»

Φυσικά δεν πρέπει να βάζουμε όλα τα μήλα στο ίδιο τσουβάλι. Δεν είναι όλα τα μήλα κακά φρούτα. Ένα από αυτά μάλιστα φρόντισε και αποχώρησε από τη μάζα των υπόλοιπων και κυκλοφορεί με άλλο όνομα. Καλή εξήγηση, ξηγήθηκε φιρίκι.

Άλλο "δημοσιογραφώ", άλλο "δημοσιογράφω"

Πιστεύω εις ένα Θωμά

Διψούσα κι εγώ για αίμα και σπέρμα, αλλά ποιος να μου τα πει; Πού στόμα;

Τα ντεκολτέ των κοριτσιών που περνούσαν δίπλα μου είχαν ήδη αρχίσει να χαμηλώνουν, οι φούστες τους να κονταίνουν προς τα πάνω, όλο και ψηλότερα μαζί με τα τακούνια, άρα έμπαινε για τα καλά άλλη μια ανοιξιάτικη βραδιά.

«Πώς τους θάβουνε τους πούστηδες; Μπρούμουτα, ρε. Γι’ αυτό οι πούστηδες δε μπορούν να δουν τα ραδίκια ανάποδα. Μπου-χα-χα».

Τη στιγμή που μου 'ρθε στο μυαλό αυτή η ευρηματική σαχλαμάρα, δε νοιάστηκα ποσώς να θυμηθώ και ν' αποκαλύψω στον εαυτό μου την πηγή της, γιατί είχα άλλες προτεραιότητες. 

Μετρούσα γρήγορα με βήματα τις πλάκες του κάτω Συντάγματος, της Πλατείας και από κάπου ακουγόταν μια μυρωδιά συγκέντρωσης διαμαρτυρίας. Δε θυμόμουν ότι κάθε φορά που αποφάσιζα να πάρω μετρό η αστυνομία θα είχε κλείσει το σταθμό στο Σύνταγμα “ένεκα διαδήλωση”. Αντιεπαγγελματική σκασίλα μου τα τι και πώς, ποιος και γιατί. Έπρεπε να φτάσω όσο γρηγορότερα γινόταν στα γραφεία της εφημερίδας κι όλο κινδύνευα να με καταβροχθίσει η βιασύνη μεσ' στη σκόνη της. Η κατάσταση με ανάγκαζε να πάω στη δουλειά με το παπί, όχι ότι μου περίσσευε βενζίνη, αλλά έτσι, αργότερα, μετά τα μεσάνυχτα δεν θα γύρναγα σπίτι με ταξί, διπλή ταρίφα. Βρήκα λόγο να χαίρομαι: την επόμενη μέρα δεν θα έψαχνα ψιλά για μπίρες. 

Αλλά πού στο διάολο είχα παρκάρει το όχημα; ρώτησα τον περίγυρο χώρο. Πώς βρέθηκε στο Σύνταγμα; Τι έκανα πριν; Πού ήμουνα στην αρχή; Κάπου εκεί κοντά θα το έχω. 

Το αριστερό, όπως κατεβαίνουμε τη σκάλα, καφέ της πλατείας, δεν είχε λόγο να με ακούσει και πολύ περισσότερο ν' αποκριθεί στα ερωτήματά μου, όχι πως χρειαζόμουν τη βοήθεια κάποιου. Κι όμως τη χρειάστηκα, αλλά πολλές ώρες μετά.

Η νύχτα έτρωγε πόρτα κι εγώ την επιστροφή του ασώτου δουλευταρά. Τα γκαρσόνια μάζευαν τα πιο εκτεθειμένα στους πάντες τραπέζια. Πέρναγα ξανά από το Σύνταγμα απολαμβάνοντας την πλατεία έρημη πια, ακίνητη σαν φωτογραφία σε τοίχο δημόσιας υπηρεσίας. Δημοτικοί υπάλληλοι είχαν μαζέψει πατημένες προκηρύξεις, μπουκάλια νερό, καμένα κοντάρια, κενές φιάλες δακρυγόνων και υπολείμματα μολότοφ, ώστε να ρίξουν τον ύπνο τους στις καθαρές πλάκες κουρασμένοι οι μόνιμοι θαμώνες διαδηλώσεων και άλλων εκδηλώσεων, τα σκυλιά επίγονοι του θρυλικού μακαρίτη Λουκάνικου. 

Δεν πρόλαβα ούτε μ’ ενδιέφερε να παρατηρήσω άλλα σαν καβαλάρης. Το παπί μου αγκομαχούσε πιο δυνατά κι ενοχλούσε δυο-τρεις αστυνομικούς που με χάζευαν την ώρα που φρουρούσαν τις πλάκες της πλατείας. Τους χάρισα με το πλάι της ματιάς από ένα χαζοχαρούμενο αόριστο “θενκς”, από μέσα μου, γκάζωσα και χάθηκα σε σκοτεινές σκέψεις μου με ηλιθιώδη ταχύτητα. 

Λίγο πριν είχα παραδώσει χέρι με χέρι τη στήλη άποψης, παραγγελιά του 60ρη αρχισυντάκτη μου. Δεν αναρωτιέμαι πια γιατί δεν τη γράφει ο ίδιος, ούτε γιατί την υπογράφει μόνο με τ’ αρχικά του ή γιατί να μην την εκτελέσω στο σπίτι μου και να τη στείλω e-mail, γιατί ήμουν υποχρεωμένος να κουβαλιέμαι τσάμπα στα γραφεία, πώς διάολο πέθανε ο τύπος και γιατί τον βρήκανε θαμμένο σε χωράφι του θείου του. 

Μάλλον αυτό το τελευταίο ήταν που έκανε εντύπωση στον αρχισυντάκτη μου, τον ξάφνιασε και σαν στήλη άλατος αναγκάστηκε να σκαρφιστεί μια ένθεση κειμένου στη στήλη άποψης, μια τσόντα για “οικογενειακές ρίζες, όπου μπορεί να βρεθεί φυτεμένος ένας συγγενής”. Αυτή ήταν η μοναδική συμβολή στην εφήμερη ενημέρωση αυτού του μετρίως κοντού, μετρίως χοντρού, μετρίως εξυπνάκια, μετρίως καράφλα, μετρίως αξύριστου και μετρίως κακοντυμένου σινιέ προϊστάμενού μου, που, δεν ξέρω γιατί, μου 'φερνε ανάμεσα στα φρύδια μου, την εικόνα ενός μέτριου καφέ με πέντε κουταλιές ζάχαρη κι ένα καπάκι ουίσκι.

Στο σουβλατζίδικο της γειτονιάς μου το γκαρσόνι κουβάλαγε μέσα τα δυο τραπέζια που κάθε μέρα ξέφευγαν πέρα από την τέντα στο πεζοδρόμιο, όταν είχε πελατεία, αλλά ποτέ δεν κατάφεραν να δραπετεύσουν. Όλα τα τραπεζοκαθίσματα ήταν άδεια, χωρίς κανέναν πάνω τους, σαν τη γυναίκα του σουβλατζή που έξυνε με μισό στρέμμα σπάτουλα τη σχάρα πάνω από τα σταχτιά εξουθενωμένα κάρβουνα, όπως η βαριά ματιά μου που ανέμιζε μεσίστια στο γερμένο ιστό της. Με πόναγε κι η μέση μου, προειδοποίηση ότι θα την γιατροπόρευα με οινόπνευμα, παγάκια και ανατολή ηλίου που θα εισέβαλε από τις γρίλιες. Η πρόβλεψη επαληθεύτηκε, αλλά ήταν πολύ ελλιπής. 

Η ώρα είχε περάσει πολύ ύπουλα, σαν τα νερά του σκεπασμένου Κηφισού και του Ιλισού, στα μουλωχτά και με σβησμένα φώτα. Παροπλίστηκαν και τα ρολόγια από τότε που βγήκαν τα κινητά τηλέφωνα που βαριόμαστε να κοιτάμε όταν δεν χτυπάνε. 

Κλείδωσα το γέρικο παπί μου, καμάρωσα για εκατοστή φορά το ξεχασμένο αναμμένο φως στο μπάνιο μου, που ένωσε το χρόνο που έχασα ταξιδεύοντας στην εφημερίδα με αυτόν που χάνω όλη μέρα. 

Φορτώθηκα την τσάντα μου και θυμήθηκα να νευριάσω ανώδυνα που ο αρχισυντάκτης, δεν μου είχε εμπιστοσύνη και μου αρνήθηκε να ερευνήσω αν βρέθηκαν ποτέ κι άλλα πτώματα σ’ εκείνο το χωριό. “Αν είχε γίνει θα το ’χα μάθει από την τηλεόραση. Εσένα θα περίμενα;” Η άρνηση ήταν που με πείραξε, όχι η πλημμελής άσκηση ενημερωτικών καθηκόντων, γιατί βαριόμουν αφάνταστα να τρέχω να ψάχνω από την ώρα που γεννήθηκα. 

Βγήκα από το ασανσέρ κι έμαθα από την φωνή-φωνάρα τηλεοπτική συσκευή του βαρήκοου γέρου του κάτω ορόφου ότι κάποιος ρεπόρτερ ξόδευε το χρόνο του δελτίου ειδήσεων σπάζοντας νεύρα: “Ο νεκρός φορούσε βυσσινί πουκάμισο, στενό τζιν παντελόνι , στο μαλλί είχε ζελέ, αφού τα χώματα έμειναν κολλημένα…” 

Έτριψα στο δεξί μάτι μου αυτή την άχρηστη πληροφορία και μπήκα όσο μπορούσα πιο αθόρυβα στο μονίμως ανάστατο δυάρι μου πετώντας στο αχτένιστο χαλί του σαλονιού μια σκέψη: σιγά μην και οι τηλεοπτικοί τόλμησαν να δουν το πτώμα. Είναι και φοβιτσιάρες... μόνο αν είναι εντάξει το μαλλί τους στο σταντ-απ τους νοιάζει κι αποφεύγουν να μιλήσουν για τη σορό, για να μην πουν “ο σωρός”. Καλύτερα που δεν το είδαν το πτώμα, γιατί μπορεί να ’ρχιζαν τίποτα “… ήταν σε θέση πλαγιαστή σα να κοιμόταν”, οι πιο ψαγμένοι “..σ’ εμβρυακή στάση άμυνας, που κρατάμε ενστικτωδώς για να φυλάξουμε τα γεννητικά μας όργανα…” 

Στ’ αρχίδια μου. Εμένα δε μ’ ενδιέφερε, αν είχε εχθρούς το θύμα, αν επρόκειτο για δολοφονία, αν χρώσταγε ή του χρώσταγαν και ήταν τοκογλύφος. Αυτά είναι δουλειά της αστυνομίας. Τι μ’ ενδιέφερε όμως; Μάλλον δεν ξέρω. 

Πάντως αν επρόκειτο για δολοφονία πρέπει να ήταν πολύ καλά μελετημένη, αφού δεν βρέθηκε στο πτώμα ούτε πληγή, ούτε καν μελάνιασμα, καρούμπαλο, τίποτα. Ο ιατροδικαστής πιστοποίησε ότι πέθανε από ασφυξία. πριν ταφεί και δεν φαίνεται να επέδρασε στο σώμα του καμία δηλητηριώδης ουσία. Πώς έπαθε ασφυξία; Του φόρεσαν στο κεφάλι σακούλα μέχρι το λαιμό ή του ζούπαγαν στη μούρη κάνα μαξιλάρι; Σ’ ένα αγγλικό τηλεοπτικό θρίλερ θυμάμαι τον δολοφόνο εραστή που την ώρα που φιλούσε τις γκόμενες τους έκλεινε τη μύτη και τις πίεζε. Μάλλον τις έπνιγε με τη γλώσσα του που έφτανε ως στις αμυγδαλές τους.

Όπως έτρωγα λίγο μετά κάτι από ένα ξεραμένο κοτόπουλο που είχε μείνει από το μεσημέρι, κάτι μου θύμισε τ' όνομα του χωριού και μου χάλασε την ησυχία στο ρυθμό που έδινε το μάσημα.

“Τρίκορφο”. Τι Τρίκορφο; Αμέσως κάτι βρήκα, αλλά πολύ θολό και πάρα πολύ μέσα μου. 

Έβαζα σαν κλέφτης το πιάτο στον νεροχύτη κοιτώντας το αυστηρά μην τολμήσει να κάνει θόρυβο, όταν θυμήθηκα κάτι κοντά στ' όνομα του χωριού της δολοφονίας. Ένα παλιό σκυλάδικο κοτέτσι στα Βλάχικα της Βάρης λεγόταν “Τρίκορφα”. “Μπράβο, το θυμήθηκα”, είπα. Τραγουδούσε μια... δε θυμάμαι...

Εκείνη τη χρονιά τέλειωνα το σχολείο κι επισκέφθηκα το νυχτερινό κατάστημα μαζί μ’ έναν συμμαθητή μου κι ένα χιλιάρικο από μισά μεροκάματα στα μάρμαρα του γείτονα που ήθελε να τα κάνει καθρέφτη, αλλά όχι και να τα τρίψει ο ίδιος κοτζάμ αριστοκράτης του βουνού και του λόγγου. Στα Τρίκορφα μας περίμενε ο μεγάλος του αδερφός του συμμαθητή μου. Την είχε γκόμενα την τραγουδίστρια, γι' αυτό μας απάλλασσαν από τα συνοδευτικά αναψυκτικά τα γκαρσόνια. Δε μου λένε και πολλά αυτά όμως. “Από αλλού το ξέρω το Τρίκορφο και θα το βρω”, είπα αρνούμενος ν' αποδεχτώ ότι είμαι άχρηστος κατά λάθος δημοσιογράφος για λάντζα. Είπα να πλύνω το πιάτο για να μην αφήσω ίχνη για γκρίνια, αλλά όπως πάντα θυμήθηκα ότι είχα κάτι άλλο να κάνω και ότι ήμουν κι εγώ αριστοκράτης για τέτοια δουλειά.

Κάθισα στο κομπιούτερ με προσοχή, μη σύρω την καρέκλα και βρω το μπελά μου. Το διαδίκτυο μου σφύριξε απ' όξω-απ' όξω ότι Τρίκορφο είναι ένα χωριό, όπως όλα τα άλλα που δε γνωρίζω, αν και όχι όπως όλα-όλα τ' άλλα. Ήταν βασιλοχώρι που έμεινε στην ιστορία γιατί στον εμφύλιο βρήκαν το θάνατο εκεί τρεις αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού και μια χωριανή, που διατηρούσε δεσμό με έναν από τους αντάρτες. Και;

Στο σκυλάδικο “Τρίκορφα” μια παρόμοια φάση θυμήθηκα ότι διαδραματίστηκε κι έπνιξα ένα γερό χασκόγελο μην ακουστεί παραδίπλα. Αλλά πώς να το ξέχναγα!... Είχε πλακώσει στο μαγαζί ξαφνικά ο άντρας της τραγουδίστριας και την έκανε τσακωτή στο καμαρίνι με τον μεγάλο αδελφό του συμμαθητή μου και τα βυζιά της έξω γεμάτα σάλια. Πέσαμε και οι τέσσερις θύματα βίας, τουλάχιστον λεκτικής. Πιο πολύ την πλήρωσε το αυτοκίνητο του πατέρα του συμμαθητή μου και του αδελφού του, που επεστράφη χωρίς πίσω παρμπρίζ, χωρίς πίσω φανάρια και με κάποιες λακκούβες, απ’ όσο θυμάμαι ότι άκουσα την άλλη μέρα προς το μεσημέρι. 

Κάτι πιο σοβαρό όμως μου θύμιζε το Τρίκορφο, αλλά δεν μπορούσα να το βρω μέχρι που ήπια και τα παγάκια από το ουίσκι που εν τω μεταξύ είχα κεράσει απλώχερα τον εαυτό μου.

Τι έγινε με το πτώμα στο χωριό, πριν γίνει πτώμα, δεν ήξερα την τύφλα μου, έγραψα τις σαχλαμπούχλες μου για να βρίσκει γκόμενες ο αρχισυντάκτης μου και μη βρεθώ εγώ χωρίς δουλειά. 

“Κι εγώ αυτά έκανα στο ξεκίνημά μου”, έλεγε κάθε που μου ζήταγε να κάνω τέτοια μπαλαφάρα, επειδή ο παλιός είναι αλλιώς. 

Και να μη μου το έλεγε αυτό όμως, εγώ θα την έκανα τη μπαλαφάρα, γιατί αυτό μπορούσα να κάνω. Είχα από καιρό συνηθίσει να νοιώθω πουλημένο τομάρι. Καλά να πάθω, αφού την άφησα έγκυο και την παντρεύτηκα. Οι οικογενειακές ανάγκες προηγούνται των ιδεών. Αλλά...

Τότε, στο απόγειο της απελπισίας μου, που δεν ενδιέφερε κανέναν στον κόσμο, μου ’κοψε τη σκέψη ένα επίμονο χτύπημα του κινητού μου. Μου 'κοψε και τη χολή. Αν ξύπναγε τη γυναίκα μου είχα ν’ ακούσω το πρωί: “Ποια ήταν; ...ξέχασες πάλι το σκάκι σου στο καφενείο των πεθαμένων;” Μετά θ' άρχιζε πάλι ότι την ξύπνησα και ο κακός ύπνος χαλάει τη δίαιτα, γιατί αυτό είναι που την παχαίνει, αυτή δεν τρώει όλη μέρα και άλλα που δεν αντέχω να θυμάμαι ότι κατά καιρούς ακούω, ίδια κι απαράλλαχτα. Πού να εξηγώ ότι πήγα στην εφημερίδα για αβαρία και πού να το πιστέψει από τον καπετάν τεμπέλη δημοσιογράφο της καταστροφή τους κόσμου του. 

Το κινητό συνέχιζε να χτυπά στο χείλος του γκρεμού μου. Μεγέθυνε τη σκιά του κινδύνου ότι θα πέρναγα από άλλη μια εξοντωτική ανάκριση και δεν θα είχα να προδώσω κανέναν, άρα δεν θα τελείωνε ποτέ. 

Βγήκα στο μπαλκόνι ν’ απαντήσω τρίβοντας με τη σκεφτική γλώσσα μου στα χείλη τη χαρά ότι ήταν αδύνατον να μ' ακούσει ο αποκάτω κουφός κι αποπάνω έλειπε από καιρό.

“Έλα, ρε μαλάκα…” εισέπραξα και το καθιερωμένο ειρωνικό: “…χαιρετώ τη μαχόμενη άφραγκη δημοσιοκαφρία”.

Πού να το πιστέψω! Είχε δυο-τρία χρόνια να μου μιλήσει, στις γιορτές μου στέλνει, όπως κι εγώ, γραπτό μήνυμα και του ’ρθε εκείνη την ώρα να μου τηλεφωνήσει άγρια μεσάνυχτα. Και δεν έβαζε γλώσσα μέσα. Δε φαινόταν να έχει πιει πολύ, υπόθεση που με ανησύχησε, γιατί επαγωγικά κάτι ήθελε να μου πει, σχετικό με θάνατο, αφού άλλου είδους κουβέντα από αυτόν δε θυμάμαι.

Υπέστην γι' άλλη μια φορά το, “Οι λαϊκές δυνάμεις αγρυπνούν, Δον Καμίλο”, αλλά δεν είπα κουβέντα, μην οξύνω τα πνεύματα που σίγουρα, ακόμα και στον ύπνο τους, μας παρακολουθούν.

Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, όπως έλεγε ο Καψής, ήταν ο φίλος μου Θωμάς, ο “Θάβουνε τους πούστηδες μπρούμυτα”, μιας και θυμήθηκα ποιος μπούχαχας το είχε πει. 

Για να μην του βάλω τις φωνές και ξυπνήσω το έτερό μου ενάμισι, δεν τον έβρισα πολύ και αναγκάστηκα ν' ακούω τι με ήθελε λες κι ενδιέφερε. Ακολούθησε μια συνεχής εναλλαγή ομοειδών σκηνών βάσει μη προβλέψιμου σεναρίου: 

Μίλησα: “Στον ύπνο σου με είδες, μωρή κουφάλα, γαμώ το κέρατό σου; Δεν πιστεύω να είχες πάρει και σπίτι μου και να έμαθε ότι με ψάχνεις η…. Πώς; Εφημερίδα; ...όχι αγάπη μου, δεν είπα εσένα μωρή κουφάλα…. Δεν είπα εσένα αγάπη μου, ρε μαλάκα…. Την ξύπνησες. Πώς; Μην κουνηθείς, έρχομαι.... Μη φοβάσαι, δεν έρχομαι σε σένα, αγάπη μου... δεν είσαι εσύ η αγάπη μου, ρε... Και πού στο διάολο είναι η φούστα; ...δε θέλω να φορέσω φούστα, ρε. Σκάσε.... Όχι εσύ, πώς τη λένε τη μαλακισμένη τη μοδίστρα; όχι αυτήν, ρε, δε ρώτησα εσένα... Θα πάω μετά το μεσημέρι για τη φούστα σου.... όχι τη δικιά σου, μωρή κρυφαδερφή!...

Πρωί-πρωί ξύπνησε τον αρχισυντάκτη μου ένας περήφανος άχρηστος που ξέρει να κλέβει την τύχη του και τα κατάφερε γι' άλλη μια φορά: εγώ ο αχτύπητος που κατάφερε κι έφερε τον μέγα δημοσιογράφο με γάμα κεφαλαίο στην εφημερίδα με τα σώβρακα από το σπίτι μιας γκόμενάς του, δε ρώτησα ποιας, αν και όλοι υποπτεύονταν μια ο καθένας. 

Ακόμα τρέχουμε για περαιτέρω έρευνα, όπως απαντάμε όταν δεν ξέρουμε τι γίνεται, αλλά το αποκλειστικό είχε βγει, όπως ακριβώς μου το είχε σερβίρει αχνιστό στη λαδόκολλα ή καλύτερα σαν μεταμεσονύκτιο πατσά ο Θωμάς: “Τρίκορφο” ήταν το χωριό της μάνας του, να γιατί κάτι μου θύμιζε το όνομα. Κι έμαθα ακόμα και τι νούμερο παπούτσι φορούσε ο κουνιάδος της ξαδέρφης του καφετζή. 

Το δημοσίευμα μεταξύ πολλών άλλων σαφές: “Ως δράστης φέρεται εγγονός γνωστού τοπικού νοικοκύρη συνεργάτη των κατακτητών που έφτασε μέχρι πρόεδρος της κοινότητας επί δικτατορίας του ’67. 

“Το άτυχο αθώο θύμα ήταν εγγονός της χωριανής που είχε δεσμό με έναν από τους τρεις αντάρτες που κατά τη διάρκεια του εμφυλίου εκτελέστηκαν εκεί μαζί της. 

“Η μητέρα του θύματος, κόρη της εκτελεσμένης, ήταν τότε μόνο δύο μηνών. Ακούστηκε ότι επρόκειτο για έγκλημα πάθους που ντύθηκε με πολιτικό μανδύα, αλλά κανείς δεν τολμούσε να ερευνήσει. Κι αυτό γιατί εκτός της τότε κατάστασης που επικρατούσε, ο τότε δολοφόνος ήταν, σύμφωνα με τις φήμες, ερωτικός αντίζηλος του αντάρτη, επικεφαλής των εκτελεστών, γνωστό πρωτοπαλίκαρο συνεργάτης των κατακτητών και μετέπειτα νοικοκύρης που έφτασε μέχρι πρόεδρος της κοινότητας επί δικτατορίας του ’67. 

“Ένας εγγονός αυτού φέρεται ως εμπλεκόμενος στον μυστηριώδη πρόσφατο θάνατο και θεωρείται αφεντικό του τόπου, του δικού τους και των γύρω χωριών. 

“Έγκυρες πηγές μας βεβαιώνουν ότι ο φερόμενος ως δράστης “εδώ και καιρό τα κάνει όλα”: συγχωριανοί του, τα ονόματα των οποίων είναι στη διάθεση της εφημερίδας, συγκεκριμενοποιούν το “όλα”: εκτός πολλών άλλων, προμήθευε κάποιους γαιοκτήμονες της περιοχής με βαγόνια μετανάστες από την Αθήνα για το μάζεμα φρούτων, προστάτευε δύο κωλάδικα της επαρχιακής οδού και κάποιες αλλοδαπές κοπέλες. «Εννοείται», μας είπε χαρακτηριστικά κυρία της περιοχής, ότι πρόκειται για ακροδεξιό. 

“Μάθαμε ότι διατηρούσε στενή και ανεξήγητη φιλία με νεαρό αριστερό συνομήλικό του. Οι οικογένειές τους όμως ήταν στα μαχαίρια από τη δεκαετία του ’50. Ο αριστερός ήταν ο άτυχος εγγονός της εκτελεσμένης. Του θανάτου του είχε προηγηθεί άγρια λεκτική αντιπαράθεση με τον ακροδεξιό φίλο του, παρουσία κάποιου τρίτου από το διπλανό χωριό, δηλωμένου ομοφυλόφιλου, που γνωρίστηκε με το θύμα μέσω του θείου του θύματος”. 

Ο αρχισυντάκτης κοιμάται κι η τύχη του δουλεύει. 

“Ο ακροδεξιός, μέχρι στιγμής που γράφουμε, δεν ενοχλήθηκε ποτέ από την αστυνομία, ένα έγκλημα πάθους όμως περιφέρεται πάνω απ΄ το χωριό με τα κλειστά στόματα.”

“Δε μ’ είδε, δεν τον είδα. Μόνο τα γκλου-γκλου ακουστήκανε όχι τα μπαμ-μπαμ. Καπίτο; Δεν τα ξαναλέω.

“Νατάσες τις λένε όλες που ’ρχονται από κει πέρα. Να τα χάλια σας, παλιοκουμμούνια. Χορεύουνε, ρε οι κοπέλες! Φωνάζεις κιόλας! Η δουλειά δεν είναι ντροπή. Ξέρεις πόσους φέρνω απ’ Αθήνα για φράουλα; Και λιγδώνουνε τα άντερό τους. Το φαΐ πάνω’ απ’ όλα, ρε… Τα λεφτά είναι αέρας. Και δεν τρώνε χοιρινό οι πούστηδοι. Ξέρεις τι χαλάν οι νοικοκυραίοι να τους πάρουνε βοδινό;

“Από το κουβούκλιο του τετρακίνητου αγροτικού βγαίνουν δυο ξανθές κοπέλες και προχωρούν προς την πόρτα ενός μαγαζιού με ταμπέλα μπαρ και τζαμαρία σουβλατζίδικου.

“Ναι; Ξέμεινε το πουστρόνι και έπρεπε να κοιμηθεί; Με τα πόδια να πάει. Δίπλα είναι το κωλοχώρι του. Σήκω… σήκω να σου δείξω… πάμε να σου ξηγήσω τ’ όνειρο… σήκω ρε, είπα, μη σου...

“Ναι, δεν την ξέρουνε τη γιαγιά σου!.. Πάσα μία αντάρτης ήθελε πέρναγ’ από πάνω της. Σκάσε. Εγώ, ρε είμαι φίλος και στα λέω. Οι άλλοι τι ’ναι νομίζεις;

“Ο παππούς μου πήγε με τους Γερμανούς για να γλυτώσει όλο το χωριό, ρε. Είχε ε κάνει κι ένα μπάσταρδο… ναι, ρε, τη μάνα σου.”

“Το θύμα βρέθηκε θαμμένο μπρούμυτα”.

Στο μυαλό μου ηττημένος ο αρχισυντάκτης που θα εισπράττει τα συγχαρητήρια του διευθυντή μας σε κάνα πρώτο τραπέζι. Κι εγώ απλήρωτος για έκτο μήνα, χαρούμενος όμως που δεν χάνομαι από την πιάτσα και δε μειώνεται το κύρος μου. Όχι πως τα πιστεύω αυτά.

Πώς το 'γραφε Θεοτόκης το θάψιμο αυτού που μας ενοχλεί, γιατί δεν μας ταιριάζει κοινωνικά; Πούστομα; Πίστωμα; Κάπως έτσι. 

Η φούστα της γυναίκας μου, που ήθελε ξανά φάρδεμα, μου έφαγε την αξιοπρέπεια και τώρα ψάχνω ψιλά να κεράσω μπίρες τον Θωμά. 

Έτσι πέρασε η Χούντα

ΤΟΥ ’70 ΟΙ ΣΚΑΚΙΣΤΕΣ

Το σκάκι παίζεται για να προστατευθεί ο ένας βασιλιάς και να πέσει ο άλλος. Τις περισσότερες φορές δεν πέφτει κανείς από τους δυο, απλώς ξεπέφτουν και οι δύο ταυτόχρονα με μια ισοπαλία. Πέσουν δεν πέσουν οι υπόλοιποι, αξιωματικοί, ακίνητα, σύζυγοι, ζώα, στρατιώτες καρφί δεν καίγεται καρφί κανενός. Ασχολούμαστε λοιπόν μόνο με τους βασιλείς, όπως τα πρώτα έπη και ο πρώτος Σέξπιρ. Οι πρώτες αρχαίες τραγωδίες ασχολούνταν με θεούς, κάτι που δεν μας παίρνει, ούτε -για την ώρα- μας ενδιαφέρει ν' ασχολούμαστε.

Ο βασιλιάς είναι παντελώς αδύναμος να κινηθεί και ν’ αμυνθεί μόνος του. Αν και φύσει αμυνόμενος μπορεί ν' απειλήσει όλα τα κομμάτια εκτός από ένα: τη βασίλισσα του αντιπάλου, γιατί δεν του δίνει τετράγωνο δίπλα της να σταθεί. Πιο δυνατός φύλακάς του η δική του βασίλισσα.

Όπως σε όλα, έτσι και σ' αυτό το το παιχνίδι εξουσίας όλες οι θυσίες στρατιωτών επιτρέπονται, πλην ολίγων σπανίων εξαιρέσεων για πρόσκαιρους άμεσους σκοπούς. Ο αξιωματικός λέγεται τρελός επειδή δεν είναι ευθύς και πηγαίνει διαγωνίως. Το άλογο αποκλείει τη μνεία του ιππότη και είναι το μόνο κομμάτι που πηδάει άλλα κομμάτια, αλλά δε μπορεί να πάει μακριά με μία κίνηση. Οι πύργοι είναι πολύ δυνατοί, αλλά μόνο μετά το μέσον της παρτίδας όταν έχουν πέσει πτώματα και καθάρισαν οι ευθείες. Πολύ σπάνια προάγεται ο στρατιώτης που και να το καταφέρει θα γίνει υποτιμητικά θηλυκό, βασίλισσα.

Το σκάκι είναι το πιο θεαματικό παιχνίδι επειδή είναι το πιο αιμοβόρο και το πιο κοντινό στη ζωή των σύγχρονων ανθρώπων ανεξαρτήτως εποχής. Σε μια ζωή όμως που δεν θέλουν να μιλάνε γι’ αυτήν. Το σκάκι παιζόταν πάντα στις φυλακές με κοντινά απειλητικά ή απόμακρα, θεσμικά ύπουλα κάγκελα. Εκεί το σκάκι παίζεται όχι για να περάσει, αλλά για να μετρηθεί η ώρα, η ηλικία και το μπόι των παικτών. Τα πιόνια ακόμα και από ψωμί, ψυχή και συνήθεια για ελευθερία.

Ο Ζανάς ακόμα δεν ήθελε να ομολογήσει ότι ήταν κοντός και πολύ αδύνατος, δεν ήξερε τότε ότι θα μεγάλωνε θα πάχαινε και θα ψήλωνε πολύ. Παρέμενε στημένος δυο στενά πάνω από το σπίτι του. Περίμενε να παίξει, όπως κάθε μέρα σκάκι στο πεζοδρόμιο της πρώτης πολυκατοικίας της γειτονιάς κι έξυνε το κεφάλι του που κανείς δεν είχε φτάσει ακόμα εκτός από τον ίδιο, ούτε, όπως φάνηκε αργότερα, θα ερχόταν κανείς. Η σκακιέρα, το εξωτερικό περίβλημα σε κλασικό κουτί τάβλι που δεν φύλαξε πια μέσα του πούλια, γιατί οι παίκτες ήταν ακόμα πολύ μικροί για να το αρχίσουν και να θέλει να περάσει η ώρα τους χωρίς σκέψεις.

Οι γονείς των φίλων του Ζανά μάλλον φοβήθηκαν, ενώ οι δικοί του χάρηκαν όταν άκουγαν «Η Χούντα έπεσε» το προηγούμενο βράδυ από μια λεπτή ανδρική φωνή της Ντόιτσε Βέλε, που έμοιαζε έτοιμη να βάλει τα κλάματα από χαρά και θυμό. Όλοι ξανά γύρω-γύρω στο βασιλιά, το ραδιοφωνάκι της μεγάλης αδελφής του Ζανά, αυτό που της κρατούσε παρέα όταν διάβαζε για τις εξετάσεις του σχολείου μέχρι που μπήκε στο πανεπιστήμιο το 1972, έφυγε και το άφησε, λες στο κέντρο του στρογγυλού τραπεζιού της τραπεζαρίας, γιατί μόνο εκεί το θυμάται πια ο Ζανάς, που ακόμα περιμένει να έρθουν οι φίλοι του να παίξουν σκάκι. Το κουτί κλειστό, καθισμένο με παράπονο στη μάντρα κάτω από τα κάγκελά της θα θύμιζε αργότερα ότι η εποχή που «μάζευε κόσμο» ήταν δικτατορία που αφού έπεσε, όλοι έδιναν σημασία πια μόνο στην κουβέντα, μήπως καταφέρουν να πιάσουν ψεύτικες ασήμαντες πληροφορίες και ψεύτικες σημαντικές ιδέες που μπαινόβγαιναν πια στα σπίτια, στα λεωφορεία , στα καφενεία, παντού, γιατί τα στόματα ήταν πια με ανοιχτές θύρες, εξόδους και εισόδους.

Ο Ζανάς αγωνιούσε να παίξει σκάκι, γιατί ήταν σίγουρος ότι με κάποιον παράξενο τρόπο έμαθε να παίζει καλά. Δεν ήταν ο καλύτερος σκακιστής της γειτονιάς, αλλά από το μηδέν, μέσα σε ένα μήνα έφτασε να τον παίζουν οι καλοί που πέρναγαν και από τον σκακιστικό όμιλο της περιοχής, μέρος που εκείνον τον φόβιζε.

Τα εντατικά του μαθήματα ξεκίνησαν και αυτά από το ραδιοφωνάκι, το «τραντζιστοράκι» βασίλευε από το ’72 στην κουζίνα, άλλοτε με ψηλά τη φωνή κοντά στο ανοιχτό παράθυρο, όταν έπαιζε τη Βάνα, τη Λάουρα και τον Λαμπίρη, άλλοτε χαμηλόφωνα, στο κέντρο του τραπεζιού της τραπεζαρίας, όταν όλη η οικογένεια γύρω του φρόντιζε μη βγει ο ήχος έξω και ακούσει ο ρουφιάνος, ο ανάπηρος του εμφυλίου, που μπορεί και να μην ήταν της αστυνομίας, αλλά κάποιος έπρεπε να έχει τη ρετσινιά.

Εκείνο το βράδυ ο Ζανάς πίσω από μια καρέκλα που φιλοξενούσε τη μητέρα του άκουσε, «Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο», πότε από μια γυναικεία, πότε από μια αντρική φωνή. Οι ματιές των γονιών του με την Δευτέρα της τάξη αδελφή του έλεγαν περισσότερα, αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να τα’ ακούσει.

Το πρωί ο πατέρα του δεν θα πήγαινε στη δουλειά του, θα έπαιρνε το αυτοκίνητο και θα πήγαινε για κάποιο λόγο στην Πάτρα. Μέχρι το βράδυ δεν είχε επιστρέψει.

Το άλλο πρωί ο Ζανάς, όπως σηκώθηκε να πάει με το ζόρι στο σχολείο, γιατί η μητέρα του σκεφτόταν να μην τον αφήσει, θα πρόσεχε στην τραπεζαρία κάποιος μεγάλος να κοιμάται. Πρέπει να ήταν πολύ κουρασμένος, γιατί η ώρα έφτανε ήδη οκτώ. Η μαμά έκανε «σσστ», μόνο με το δάχτυλο κάθετο στα χείλη της χωρίς σύριγμα και τον έδιωξε κακήν-κακώς με την τσάντα στη μούρη.

Το μεσημέρι, μετά το σχολείο θα μάθαινε ότι μαζί με την αδελφή του ο μπαμπάς του έφερε από την Πάτρα κι έναν ακόμα φοιτητή που θα έμενε στο σπίτι και αν τον έβλεπε κανείς θα του λέγαμε είναι ξάδερφός μας, αλλά μόνο αν μας ρωτούσαν. Από τότε ο «ξάδερφος» δεν βγήκε από το σπίτι, παρά μόνο την Καθαρή Δευτέρα που ήρθε στο οικόπεδο κάτω από το σπίτι να του κάνει κεφάλι στον χαρταετό.

Ο Χρήστος, έτσι λέγανε τον ξάδερφο, έστησε την ίδια μέρα που ήρθε το σκάκι, ρώτησε τον Ζανά αν ήξερε να παίζει και ξεκίνησαν παρτίδες όχι τόσο σιωπηρές. Οι κουβέντες δεν είχαν να κάνουν με τις ενστάσεις της παρέας, αν ισχύει ένας κανόνας διεθνώς ή μόνο στο κεφάλι αυτού που τον σκαρφίστηκε. Κουβέντες μόνο για συμβουλές μετά από μια κακή κίνηση, αλλά ποτέ από πού ήρθε, φυσικά ούτε γιατί. Ο Ζανάς είδε να παίζει κάθε μέρα καλύτερα και δεν ήθελε να φύγει ο ξάδερφος.

Τις επόμενες μέρες ή και μήνες έπαιξε και με άλλους σκάκι, ένας είχε γένια, ένας άλλος, όσο περίμενε να παίξει ο «μικρός» διάβαζε από ένα βιβλίο με ένα μεγάλο Ζήτα στο εξώφυλλο κάτω από έναν Βασιλικό που έφερνε στα μάτι του Ζανά μια γλάστρα κι ένα ερωτηματικό για το επώνυμο αυτό.

Μετά από δεκαετίες ο Ζανάς θα θυμόταν μόνο έναν από αυτούς τους σκακιστές του ’70, τον είδε σε τηλεοπτικό κανάλι, που έκλεισε πια, ως αστυνομικός ρεπόρτερ. Μετά τον είδε και σε μια πορεία του Πολυτεχνείου, μαζί με άλλους δημοσιογράφους, ακριβώς έξω από την αμερικανική πρεσβεία, μπροστά από τείχος με κλούβες των ΜΑΤ.

Κάθε μέρα μάθαινε να παίζει σκάκι και έκλεβε ώρες να πηγαίνει στην παρέα στο γνωστό πεζοδρόμιο της πρώτης πολυκατοικίας της γειτονιάς. Κάθε μέρα καλύτερος, ξεπέρασε το «Ναπολεόντειο ματ», έκανε όλο και καλύτερο άνοιγμα, συνήθως με ιταλικές άμυνες των αλόγων μπροστά στα τείχη του βασιλιά. Παράξενο του φάνηκε που κανείς δεν ήθελε να μιλάει για εκείνη τη μέρα μετά το «Εδώ Πολυτεχνείο». Ένας ο Γιώργος ο ψηλός κάτι είπε, αλλά κοίταξε προς τη μπαλκονόπορτα του διαμερίσματος της οικογενείας του στην πολυκατοικία, κάτι είδε και για κάποιο λόγο σταμάτησε στο «..τανξ που πάτησε τον κόσμο και…» Δεν παραπονιόταν ο Ζανάς που δε μιλάγανε στην παρέα του για όσα αυτός ήξερε από πρώτο χέρι και την τραπεζαρία του σπιτιού του, καλύτερα για να μην του ξεφύγει κάτι για τον «ξάδερφο» που ακόμα δεν είδε κανείς, γιατί δεν πολυμπαίναν τότε στα σπίτια των φίλων. Η γειτονιά ήταν γεμάτη οικόπεδα σωστές πλατείες, σιγά μην κλείνονταν μέσα να παίξουν τι; Γκρινιάρη; Αυτά ήταν για τους μικρούς. Τώρα, σχεδόν για γυμνάσιο όλοι μάχονταν με τα ποδήλατα και τις μεγαλόφωνες παρτίδες, τα μικρά ημερήσια πρωταθλήματα σκάκι μέχρι να νυχτώσει, γιατί τότε δεν έβλεπαν, αφού η κολώνα ήταν πολλά μέτρα μακριά και δεν είχε μάντρα για εξέδρα.

Η γειτονιά ήταν ανοιχτή, γεμάτη οικόπεδα, παράθυρο κάθε μέρα Κασετόφωνο αυτοκινήτου όλη νύχτα Θεοδωράκη.

Για την ώρα οι αθώες μέρες της αρχής της δεκαετίας του ’70 περνούσαν μία-μία πίσω από τα μάτια του Ζανά που ακόμα περίμενε θρονιασμένος στη μάντρα. Όχι όλες οι μέρες βέβαια, μόνο εκείνες οι ραδιοφωνικές από το νυχτερινό κρύο «Εδώ Πολυτεχνείο» μέχρι το βραδινό ζεστό «Η Χούντα έπεσε». Τότε ο Ζανάς είδε όλη τη Χούντα να περνάει ανάμεσα σε αυτές τις εκφωνήσεις, απλωμένη σε 50-60 μέτρα από το σπίτι του μέχρι το πεζοδρόμιο της πρώτης πολυκατοικίας τριών μόνο ορόφων της γειτονιάς. Τα λόγια της κλεισμένα κι αυτά μαζί με τα πιόνια μέσα στο τάβλι.

Θα πεις, αυτή ήταν όλη η Χούντα; Ο Ζανάς δεν μπορούσε να θυμηθεί πότε ξεκίνησε, πότε έγινε το πραξικόπημα, άρα η Χούντα διαρκούσε όλη του τη ζωή. Όμως πέρασε τότε, όταν μάθαινε σκάκι και αυτή ήταν η διάρκειά της. Από το «Εδώ Πολυτεχνείο» μέχρι «Η Χούντα έπεσε».

Ακόμα κι ένας γάμος μια οικογενειακή ζωή διαρκεί από τη στιγμή που ξεκίνησε να χαλάει μέχρι που γκρεμίστηκε. Δεν αισθάνεται έχει κανείς την ανάγκη να θυμάται άλλα, από την καλή πλευρά, γιατί πέρασαν. Και περνάνε πάντα ξαφνικά. Τη ζωή τη θυμάσαι πάντα από λίγο πριν το τέλος, όπως και την ταινία, όπως και το τραγούδι που κι αυτό γι’ αυτό τελειώνει με το ρεφρέν, γιατί από αυτό θα το θυμάσαι. Όταν διαπιστώσεις ότι σου λείπουν τα κουπλέ, τότε το τραγούδι ήταν χλιαρό. Έτσι και με τη ζωή σου. Κάτι έντονο, όπως μια Χούντα, πάντα το θυμάσαι από την ώρα που φάνηκε ότι θα πεθάνει.

Ο Ζανάς δεν θα ξεχάσει ποτέ εκείνη τη βραδιά που κάποιος όλη νύχτα έπαιζε Θεοδωράκη. Το κατάλαβε όμως το βράδυ όταν ο πατέρας του εξήγησε σε όλους γελώντας με προσοχή, ότι είχε ξεχάσει το κασετόφωνο του αυτοκινήτου ανοιχτό και όχι η νύχτα έπεφτε τόσο έπεφταν και οι ήχοι της ζωής πριν τον ύπνο. Χοντρές κασέτες τετρακάναλες με ταινία ατέρμονα μέχρι να τελειώσει το ρεύμα ή κάποιος να σπάσει τα τζάμια και να ρημάξει τη Φαραντούρη, τον Μπιθικώτση, τον Καλογιάννη, τον Κατράκη και τον ψάλτη του Άξιον Εστί.

«Κι έλεγα στο κρεβάτι, μπράβου του λεβέντη, αλλά άμα τον πιάσουνε; Μετά είδα ότι η σειρά των τραγουδιών ήταν δική μου κι έτρεξα κι έκλεισα το κασετόφωνο περασμένα μεσάνυχτα».

Τα έλεγε αυτά στον αδελφό της μητέρας του Ζανά, αλλά κοιτούσε τα παιδιά του στα μάτια.

Τα θυμάται ακόμα αυτά ο Ζανάς, τότε όμως δεν σήμαιναν γι’ αυτόν Χούντα, αλλά ένα περιστατικό με φασαρία τη νύχτα, όπως όταν παντρεύεται το παιδί του γείτονα. Η Χούντα άρχισε και τελείωσε από το τραντζιστοράκι στο κέντρο της τραπεζαρίας, πάνω στο άδειο τραπέζι και στα βλέμματα όλων πίσω τους μην τυχόν κι ακούει κι άλλος.

Δεν σταμάτησε ποτέ να παίζει σκάκι ο Ζανάς και πολλές φορές χωρίς σκακιέρα, οι κινήσεις άλλωστε δεν την χρειάζονταν, όλα μπορούσαν να διαδραματίζονται παντού. Ήρθαν και τα στιγμιότυπα που τότε, μόνος, μπόρεσε επιτέλους να δει ως θεατής και όχι σκακιστής.

Στους αγώνες εκείνους η κοντή μάντρα κάθε τόσο πέταγε από την πλάτη της πολλούς που θριάμβευαν ή ξεφτιλιζόντουσαν, όχι από το ίδιο το παιχνίδι, αλλά από τη μαγκιά που πάντα κάποιος πουλάει, κανείς δεν αγοράζει, αλλά η εμπορική πράξη έχει τελεστεί στο ακέραιο.

Και τη μαγκιά συνήθως την πουλούσε ο χαμένος, όπως αργότερα θα μάθαιναν όλοι βλέποντας τους χουντικούς στο εδώλιο του κατηγορουμένου.

Όπως σε όλα τα παιχνίδια δεν είχε πολλή σημασία αν ήξερες να παίζεις καλύτερα. Η εξέδρα φρόντιζε ακόμα και στο σκάκι να σε βάλει στην ψυχολογική θέση που σου άξιζε. Πριν πιάσεις ένα πιόνι άκουγες «Αααααμάν, τι …κίνηση θα πάθει!…..» και δεν είχε νόημα πια να συμμετέχεις. Αλλά δεν το ήξερες και συνέχιζες και έχανες. Όπως και στην πολιτική που τότε για τους ίδιους λόγους ντρεπόταν και μας κρυβόταν.

«Κι εμείς, που λες, του ’70 οι σκακιστές, πίσω απ’ το ’73 δεν είδαμε να κρύβεται όλη η δεκαετία. Κανείς μας δε μπόρεσε να της ζητήσει το λόγο που ελάχιστα χρόνια μετά επανεμφανίστηκε και μας έριξε άλλους στις καφετέριες ,άλλους σε μπαρ κι εμάς σε κολώνες της ΔΕΗ να κολλάμε αφίσες».

Άρχισε να νυχτώνει και ο Ζανάς έφτανε σπίτι του. Λίγο πριν είχε τραβήξει κάτω από τα κάγκελα το κουτί του ταβλιού με τα πιόνια σκακιού που θα έγραφαν άλλη μια μέρα ιστορίας τους και θα γεννούσαν λόγια από πάνω τους από την ιστορία των παικτών, όπως την έκλεβαν από τους γονείς τους. Έφτιαξε λίγο τα μαλλιά του και πριν ανοίξει την πόρτα της τραπεζαρίας που έβλεπε στην αυλή άφησε απαλά το σκάκι να κρυφτεί στο πλυσταριό που πιο πολύ ήταν αποθήκη, αφού πια το πλυντήριο είχε μετακομίσει το μπάνιο. Δεν θα ξανάπαιξε ποτέ σκάκι σ’ εκείνη τη μάντρα 50-60 μέτρα πιο πάνω, αλλά θα το μάθαινε πολλά χρόνια μετά, όταν θα το παρατηρούσε.

Η γειτονιά δεν θα γεράσει ποτέ ξανά, ούτε θα κάνει ποτέ κανέναν της παρέας νέο ξανά.

Κάποτε σκέφτηκε ότι για να μάθει έπρεπε να μη χάνει από την αρχή, να κρατά το παιχνίδι όσο γίνεται περισσότερο. Μήπως αν έπαιζε ο «ξάδελφος» χωρίς βασίλισσα ή χωρίς πύργους…

“Ναι, η διάρκεια βοηθάει να μαθαίνεις, αλλά όχι έτσι. Αν θες να παίξεις πιο πολύ, μην προσπαθείς να κρατήσει περισσότερο ένα παιχνίδι. Καλύτερα παίξε περισσότερα παιχνίδια. Η διάρκεια είναι προσθετική. Και να μη ζητάς από τον αντίπαλο να πετάξει όπλα για να σε αντιμετωπίσει. Το αντίθετο. Όσα και να ξέρεις ότι του λείπουν, εσύ θα παίζεις σαν να τα έχει όλα”.

Πολλά χρόνια μετά, ήταν τέλος Νοεμβρίου. Ξύπνησε και ήξερε από το όνειρό του ότι το σχολείο ήταν κλειστό. Ήθελε να τρέξει δυο στενά πάνω να βρει τους φίλους του να μάθει, άγνωστο πώς, τι έμαθαν για τις εξελίξεις. Πέρασε την κρεβατοκάμαρα και στον καναπέ της τραπεζαρίας κοιμόταν κάποιος άγνωστός του, σίγουρα ψηλός όπως κατάλαβα μετά που τα πόδια του εξείχαν προς την πόρτα της βεράντας. Από εκείνη τη στιγμή είδε μέσα του να ξεκινά η Χούντα.

Κάθε που το σκέφτεται σήμερα θέλει να θυμάται ότι τότε έμαθε να παίζει σκάκι και τάβλι. Και για πρώτη φορά στη ζωή του να μη μιλάω για κάτι στη γειτονιά και στην τάξη του σχολείου. Για κάποιον «ξάδερφο» που φιλοξενούσε η οικογένειά του. Δεν ήταν ο ψηλός. Ήταν άλλος αλλά δεν κρατούσε ο Ζανάς λογαριασμό.

Είναι πια φοιτητής. Πέρασαν πολλά χρόνια από το 1970 που έμαθε τις κινήσεις, αλλά όχι σκάκι. Ήδη γνωρίζει και τις κινήσεις του, αλλά όχι έρωτα. Επισκέφθηκε τον πατέρα του, σε άλλη πια, μακρινή γειτονιά, για κάποιο λόγο που δεν ενδιαφέρει κανέναν να θυμηθεί. Αυτό που του έμεινε ήταν που είπαν να παίξουν σκάκι. Τον θυμάται πριν το ’70 να του λέει ότι έπαιξε με τον Σιαπέρα και τον διέλυσε. Τον Σιαπέρα που έβγαλε τα βιβλία που ο Ζανάς αγόρασε και του έδειξαν το δρόμο για να περάσει από τις κινήσεις στο σκάκι. Δεν τον έμαθαν σκάκι, γιατί εκεί χρειάζονται καλύτεροι αντίπαλοι από τον εαυτό μας. Εκείνο το απόγευμα στη μακρινή γειτονιά ο Ζανάς έμαθα πώς να περνάει από τον πατέρα στην ενηλικίωση. Του απέσπασε μια ισοπαλία και από τότε ο παλιός ποτέ δεν δέχτηκε να ξαναπαίξει σκάκι με τον μικρό που θα τον έβλεπε έτσι μέχρι το θάνατό του. Ποτέ δεν δέχτηκε και ο Ζανάς να ξαναγυρίσει στα μαθητικά χρόνια όταν κέρδιζε παρτίδες, γιατί κατάλαβε ότι τα μόνα που μπορεί να σου διδάξει η ζωή είναι μετά από ήττες.

“Τουλάχιστον να χάνω αξύριστος”, του πέρασε από το μυαλό, “...γιατί ξυρισμένος δεν θα έχω καμία εύκολη δικαιολογία μέχρι να φύγω από τον αγωνιστικό χώρο”. Το σκάκι θα τον ακολουθούσε παντού, σε κάθε σημείο της Ελλάδας και των χρόνων του.

Όλα έδειχναν να πηγαίνουν καλά στο “Πανελλήνιο” καφενείο της οδού Κιάφας και ο Ζανάς αισθανόταν εντός έδρας, γιατί θυμόταν αυτή την οδό από μαθητής Λυκείου. Του έκανε εντύπωση ένα βιβλιοπωλείο εκεί που διαφημιζόταν στο Ποντίκι που τότε διάβαζε για να παίρνει κομματική γραμμή στα εξωτερικά και ειδικά για την “Αλληλεγγύη” της Πολωνίας του Βαλέσα.

Στο Πανελλήνιο η δεκαετία του ’80 έφτανε στα μέσα της και νευρίαζε σα να πέρναγε μέσον ηλικίας. Το πρωί ο ζανάς είχε το μπελά των παραδόσεων μαθημάτων στο Πανεπιστήμιο, όπου έπρεπε να παρευρίσκεται στο αμφιθέατρο πριν το ξεκίνημα για να τρίξει τα δόντια στον καπιταλισμό με προφορική ανακοίνωση της Πανσπουδαστικής, ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει σε βάρος του παγκόσμιου εργατικού κινήματος και να τον καψουρεύονται οι γκόμενες, όχι φυσικά γι' αυτά που έλεγε, αλλά για τον τρόπο που τα πάταγε στο δάπεδο. Μόνο που δεν τα έσβηνε με το πόδι, μόνο που δεν τα πάταγε σε επίμονο ποδοκρότημα ανταριασμένου αρσενικού που βλέπει φοράδα, όπως ακριβώς ο Λάμπρος Κωνσταντάρας σε ασπρόμαυρη, “αντιδραστική” ταινία. Μετά; Θα περνούσε όλο χαρά μια ωρίτσα σ' ένα έδρανο κάποια γκομενίτσα που τη γοήτευσε μια ματιά του υπόσχεση ότι και καλά θα την ξανάβλεπε μετά από κοντά. Ο Ζανάς όμως είχε φροντίσει να κατέβει στο Πανελλήνιο, όπου θα πέρναγε ώρες με κάποιον ξέμπαρκο, αν ήταν τυχερός όχι αριστεριστή, ούτε αναρχικό ή συσπειρωσία πίσω από πέντε έξι άδεια μπουκάλια μπίρας και το μάτι άγριο στο πλάι, εκεί που έπαιζαν οι παλιοί σκάκι, αλλά δεν τολμούσε κανένας νεαρός να τους επισκεφθεί. Αυτοί δέχτηκαν κάποιον διεθνή μετρ και δεν συμβιβάζονταν με τίποτα κάτω από αυτόν.

Ο ιδιοκτήτης του πανελλήνιου, ο κυρ-Νίκος του αρνήθηκε μια παραγγελία: “Τι να την κάνεις την Άμστελ; Θα σου φέρω μια Κάλζμπεργκ. Τώρα με τη ζέστη οι μπύρες που κυκλοφορούν πολύ είναι άψητες”.

Είχε φτάσει το απόγευμα. Μαζί με τη σιγουριά της ψημένης μπύρας ο Ζανάς θα έπαιζε με μαθηματικούς μια πρέφα και τρία ούζα. Τα κέρναγε αυτός που έβλεπε να χάνει μπας και αλλάξει η μοίρα του. Όμως στο Πανελλήνιο, όλοι οι φοιτητές οι δεινοί συνδικαλιστές, με πάνω απ’ όλους τον ίδιο, όπως πίστευαν οι άλλοι, πλην του ιδίου, αφού κερδίζαν το πλήθος του τραπεζιού τους ποντάρανε και για παραπάνω, όλα όμως του έκοβαν την όρεξη να ανέβει το σκαλοπάτι που θα τον έφερνε στη μοίρα και στον κόσμο των σκακιστών.

Μια μέρα πήγε, ανέβηκε το σκαλί ή καλύτερα στο σκαλί. Εκεί έμεινε για λίγα δευτερόλεπτα του αιώνα που τελείωνε. Πίστευε ότι ήξερε σκάκι κι επειδή δεν το ανέβαινε κανείς άλλος αυτό το σκαλί, το σκαρφάλωσε εκείνος μέσα στα γέλια των “γέρων” πενηντάρηδων σκακιστών. Σίγουρα όλο και κάποιος άλλος φοιτητής θα είχε είχε προβεί στο ίδιο απονενοημένο διάβημα και οι γλώσσες τους θα έτριβαν το μυαλό τους βλέποντας φρέσκο κρέας. Ο Ζανάς όμως διαπίστωσε γι' άλλη μια φορά, ότι τόσα χρόνια φοιτητής μόνο αυτό ήθελε πραγματικά να μάθει. Πώς είναι η ζωή μετά μια παρτίδα με κάποιον από την αριστεία, τον ιερό λόχο των παλιών του Πανελλήνιου.

Έκατσε σαν πεταμένη διαβασμένη εφημερίδα σε μια καρέκλα με μια άδεια σκακιέρα μπροστά του και φανταζόταν ότι έψαχνε με το μάτι του ολόγυρα για οδοστρωτήρα συμπαίκτη. Δε χρειάστηκε να το κάνει, γιατί αμέσως καρφώθηκε απέναντί του μ' ένα χαμόγελο κάτω απ’ τ’ αξύριστα μάγουλά του ένας πενηντάρης, όπως υπολόγιζε, τότε τύπος, που σαραντάρης με το ζόρι θα ήταν, αφού ο ένα κι εβδομήντα είναι λελέκι για τον ένα κι εξήντα με τακούνι ή εσωτερικό ανάχωμα.

Ο αντίπαλος είπε μια κουβέντα κάπου αριστερά του, που ο Ζανάς δεν κατάλαβε ή δεν ήταν σε θέση να καταλάβει, τον είδε μόνο να παίρνει τα μαύρα, μεγάλη πρόκληση για τον “μελλοθάνατο” και του απαίτησε να ξεκινήσει. Μέχρι να φτάσει στη μέση το παιχνίδι, ο Ζανάς κατάλαβε ότι η αγωνία κρυβόταν πιο πολύ μέσα στον αντίπαλό του, παρά βροντοφώναζε πηδολογώντας θριαμβευτικά πάνω στο αχτένιστο κεφάλι του. Ο σκακιστής δολοφόνος προσπαθούσε να σπάσει τα νεύρα του Ζανά, όπως κάνει οποιοσδήποτε παίκτης ανησυχεί για την έκβαση του αγώνα στο γήπεδο ή στην εξέδρα. Πέρασαν πολλά χρόνια και πολλές μπύρες μέχρι να αντιληφθεί ο Ζανάς ότι το δούλεμα είναι ίδιο σ’ όλα τα παιχνίδια, μεταξύ των οποίων και το σεξ. Κέρδισε τότε, γιατί ήταν η μοναδική φορά που κατάφερε ανέβηκε τα εκατομμύρια σκαλιά για τη θέση των σκακιστών του Πανελλήνιου. Μετά έμαθε και είδε φωτογραφία ότι σε μια από αυτές τις θέσεις είχε παίξει και ο Καρπόφ. Αυτόν ήταν ο διεθνής μετρ, πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής.

Ο Ζανάς δεν έμαθε αυτό που ήθελε να πιστεύει, ότι καθόταν στη θέση όπου είχε κάτσει και ο Καρπόφ, αυτός που το όνομά του τον μεγάλωσε και τον πέρασε από τις σκακιέρες του '70. Δεν θυμάται αν στο Πανελλήνιο κέρδισε την πρώτη, πιο βασανιστική στη ζωή του, παρτίδα, ούτε έχει σημασία. Θυμάται μόνο ότι κατάφερε κι έπαιξε και δεύτερη. Μάλλον έχασε την πρώτη, αλλά ο παίκτης είδε ότι κάτι ήξερε ο μικρός, παραξενεύτηκε και του έκανε τη χάρη να τον πατήσει κάτω για δεύτερη φορά και μάλιστα με τα λευκά. Όταν έχασε όμως για δεύτερη φορά διαπίστωσε ότι οι συμφοιτητές του για παραδόξως δεν τον περίμεναν, ούτε του απάντησαν γιατί όταν μια ώρα μετά τους βρήκε Κάβουρα με τα ρεμπέτικα και τα ντουμάνια. Ίσως τον είχαν λυπηθεί, δεν ήθελαν να μαζεύουν τα κομμάτια του και να ξεφτιλιστούν ότι κάνουν παρέα με τον τρελό που μέχρι το ξημέρωμα είχε το ηλίθιο χαμόγελο του νικητή που κατάφερε να φάει χυλόπιτα από την Ορνέλα Μούτι.

Κάποτε κάπου άκουσα ότι το πρώτο σκίρτημα στη γειτονιά γίνεται από κάποιους που ξέρουν κάτι καλά. Ήρωας της γειτονιάς όποιος ξέρει καλό χορό στη ντισκοτέκ, όποιος ξέρει καλή μπάλα, ποδόσφαιρο, βόλεϊ, μπάσκετ. Ο Ζανάς ούτε να χορεύει ήξερε και για το σκάκι που γνώριζε ντρεπόταν να μιλήσει. Στο Πανεπιστήμιο ή στο στρατό δεν προσπάθησε να στήσει τουρνουά στο κυλικείο ή στο ΚΨΜ για να βγει πρώτος, τίποτα δεν προσπάθησε να κερδίσει με το το σκάκι. Κατάλαβε ότι μάλλον δεν ήθελε να δείξει ότι έπαιζε καλά ή φοβόταν ότι κάποιος θα έπαιζε καλύτερα από εκείνον. Προτιμούσε να δίνει μάχες που κανείς δεν θα νοιαζόταν για το αποτέλεσμα.

Ο καιρός ήρθε. Ο Ζανάς απόρησε, δεν επιφύλασσε για τα μάτια του ότι τους "μεγάλους" των αμφιθέατρων που θα παρακολουθούσε και στα πηγαδάκια, τους πολιτικά “πάνσοφους” θα τους έλεγε κάποτε πιτσιρικάδες φοιτητές. Δεν ήθελε ποτέ να μεγαλώσει σαν τους άλλους, αλλά δεν το γνώριζε, όπως και οι γειτόνισσες δεν πίστευαν ότι η Χούντα δεν θα έπεφτε ποτέ, γιατί δεν ήθελαν να γνωρίζουν ότι μπορούσαν να ελπίζουν σε κάτι καλύτερο. Τότε θα μετρούσαν πόσα έχασαν στη ζωή τους, όπως ακόμα μετράει ο Ζανάς σήμερα.

Μια μέρα, μετά από άλλη μία ο ήττα, ο Ζανάς αισθάνθηκε ότι έμαθε σχεδόν τα πάντα και απορούσε γιατί δεν έφτανε σε νίκες. Την απάντηση του έδωσε ο «ξάδερφος»:

«Στο σκάκι πρέπει να καλύψεις το 90% της απόστασης για να βρεθείς στα μισά του δρόμου».

Με τη Χούντα, από το εδώ Πολυτεχνείο μέχρι το «Η Χούντα έπεσε» πέρασαν 8 μήνες, η επταετία τελείωνε, αλλά έδειξε στον Ζανά σχεδόν το 90% της «ομορφιάς» της. Πρέπει να μεγαλώσεις για να καταλάβεις ένα γυμνό σώμα. Και αυτοί οι μήνες στάθηκαν στη μνήμη στη θέση των όμορφων στιγμών, όσο απαίσιο κι αν ήταν το γυμνό σώμα της αλήθειας.

Στην Αμοργό είκοσι χρόνια κι ένα γάμο μετά, η ιστορία έδειξε να επαναλαμβάνεται. Τότε ο Ζανάς θυμήθηκε μια κουβέντα, που είδε σε ταινία: «Η Ιστορία επαναλαμβάνει, αλλά δεν επαναλαμβάνεται , γιατί τότε θα είχε υπογράψει το θάνατό της».

Ο βασιλιάς δε μπορεί ν' απειλήσει τη βασίλισσα του αντιπάλου, γιατί αποτελεί τον πιο δυνατό του αντίπαλο. Ο Ζανάς δεν το σκέφτηκε ποτέ έτσι και απάντησε στο “Ρενα” που άκουσε από τον αντίπαλο φέρνοντας από το εσωτερικό του καφενείου μία σκακιέρα, παραδόξως, “ολυμπιακών διαστάσεων”, πλαστική και ρολό. Σε λίγη ώρα θα στεφόταν νικητής εκεί που μπορούσε να νικήσει, στο σκάκι, αλλά παρατήρησε έναν θεατή που τον κοιτούσε επίμονα, όπως έμαθε μετά, επειδή είχε μαζέψει πολλούς γύρω από το τραπέζι για τρεις πολύ θεαματικές παρτίδες, όπως είναι κάθε παιχνίδι με κατώτερο αντίπαλο.

Σε λίγο ο θεατής θα στεκόταν απέναντι στον Ζανά και θα έτριβε τα χέρια του με ικανοποίηση νικών που δεν ήλθαν ακόμα, όπως κάθε επαναστάτης γραφείου.

“Παίζω δεύτερη σκακιέρα στη Θήβα, στην πρώτη κατηγορία”, είπε.

Ο Ζανάς ένιωσε να τον ζώνουν τα φίδια, όχι επειδή το πιθανότερο ήταν να χάσει, αλλά επειδή δε μπορούσε να φύγει και το “Ρενα” περιφερόταν πάνω από το τραπέζι, τους καφέδες, τα ούζα και τα καπνά.

Ο χρόνος πίεζε επιθετικά, επειδή μετά από είκοσι λεπτά βαθιών σκέψεων από παίκτες και μισόλογα θεατών, ο Ζανάς απέσπασε ισοπαλία από τον κραταιό ανίκητο, αχτύπητο σκακιστή του νησιού και δε μπορούσε πια να εγκαταλείψει το παιχνίδι. Η πίεση όμως κινητοποίησε δυνάμεις την ύπαρξη των οποίων αγνοούσε ο ταύρος πίσω από το κόκκινο πανί που περιφερόταν γύρω στη γυναίκα του από τις ματιές και τα χαζόλογα του ηττημένου βασιλιά της προηγούμενης παρτίδας. Ο χρόνος έκανε μια σύντομη βόλτα πάνω, κάτω και δίπλα σε όλους, μέσα κι έξω τους, μέχρι που χτύπησε η καμπάνα του χωριού, ευτυχώς μόνο στο μυαλό του κραταιού παίκτη. Μόνο μέσα του έπιασε η φωτιά, για την οποία καλούσε κινητοποίηση όλων η καμπάνα.

Ο συμβασιούχος σκουπιδιάρης της Αμοργού, δεινός σκακιστής, για πρώτη φορά μετά από ποιος ξέρει πόσα χρόνια, υπέστη ήττα επί του εδάφους της νήσου. Από τότε δεν επανεμφανίστηκε ποτέ στα καφενεία της παραλίας, μέχρι που έφυγε ο Ζανάς, μαζί με τη γυναίκα του, τον ηττημένο βασιλιά και την μικροκαμωμένη βασίλισσαά του, που κανείς δεν απείλησε ποτέ ότι θα του “έκοβε”, όπως λένε οι σκακιστές κάθε που “τρώνε” ένα κομμάτι, όπως λέγανε στις γειτονιές που έπαιζαν σκάκι.

Ο Ζανάς στεκόταν νικητής στο πάνω-πάνω κατάστρωμα δίπλα στη γέφυρα απολαμβάνοντας στα δόντια του την Αμοργό που απομακρυνόταν φοβισμένη μπροστά στη ματιά του. Νίκησε επιτέλους το φόβο του απέναντι σε θεωρητικά ανώτερους παίκτες στο σκάκι και στη ζωή. Νίκησε και την αδιαφορία του στις απειλές κατά της βασίλισσάς του. Ήταν όμως πια πολύ αργά. Όλα έδειχναν ότι δεν θα ξανάπαιζε ποτέ πια σκάκι, ίσως για να μη χαλάσει την ανάμνηση της μεγαλύτερης νίκης στην καριέρα του, την οποία προτίμησε να καταστρέψει παρά να διακινδυνεύσει να τη συνεχίσει.

Κάποτε θα έχανε τη βασίλισσα, αλλά μόνο σε ανοιχτή θα μπορούσε να διακρίνει την απειλή και να παλέψει να την αποσοβήσει. Και η σκακιέρα του Ζανά είχε κλείσει για πολλούς λόγους που μόνο ο χρόνος γνώριζε, ως απόλυτος μαέστρος της συμφωνικής ορχήστρας άγχους για κάτι που δεν μπορεί κανείς να προλάβει, θα το κυνηγάει όμως μέχρι να σκάσει.

Αφότου χώρισε, δέκα χρόνια μετά την Αμοργό, κατάφερε επιτέλους ο Ζανάς να παίξει σκάκι. Δεν κατάφερε όμως να τελειώσει φυσιολογικά καμία παρτίδα, γιατί έπαιζε με αντίπαλο κάποιους διαόλους μέσα στο κομπιούτερ του. Κάθε που πλησίαζε το εκτυφλωτικό χτύπημα που θα έσβηνε την οθόνη οθόνη έβριζε, μάλλον τη γυναίκα του που τον παράτησε, αλλά ο αντίπαλος δεν ήταν δυνατόν να απαντήσει, προφανώς επειδή ήταν διάολος και τη δουλειά του έκανε. Ναι, αυτό ήταν το θέμα του διαόλου που έπαιζε σκάκι, η γυναίκα, ο χωρισμός και όχι το ίδιο το παιχνίδι. Κανείς δεν πέτυχε ποτέ τίποτα μένοντας εντός θέματος.

Του Ζανά ποτέ δεν του άρεσε το σκάκι στο κομπιούτερ, στην αρχή επειδή πάντα κέρδιζε, μετά επειδή πάντα έχανε, Δεν εμφανιζόταν ποτέ στιγμή, δευτερόλεπτο αμφιβολίας για το τελικό αποτέλσμα του στημένου αγώνα. Και όλους τους αγώνες στημένους τους έβλεπε και στην οθόνη και στο τζάμι του παραθύρου και πιο μέσα του. Δεν ήθελε να θυμάται ότι ακόμα κι όταν κέρδιζε δεν το κατάφερνε με την πρώτη, αφού άλλαζε λανθασμένες κινήσεις και κανείς δεν τολμούσε να φέρει αντίρρηση. Έτσι κέρδιζε. Γι’ αυτό έπαιζε άλλωστε. Για την ακρίβεια δεν έπαιζε, κέρδιζε. Όταν παίζεις και αποκλείεται η πιθανότητα να χάσεις, τότε απλά δεν παίζεις. Είσαι βασιλόπουλο και θα φας καμιά ώρα και ένα δημοψήφισμα 70% μάζεψτ’ τα. Μετά την ήττα στη μεγάλη σκακιέρα όμως θα ζητήσεις νίκες σε μικρές.

Τώρα ο Ζανάς μαζεύει κομμάτια ένα από κάθε στιγμή, κάθε αναμέτρησή του, κάθε χούντα, κάθε Πολυτεχνείο, κάθε μεταπολίτευση που έρχεται στο μυαλό του. .Όχι για να παίξει όμως, αλλά για να μπορέσει βλέποντας στημένη τη σκακιέρα να φαντάζεται ότι έχει νίκες να τον περιμένουν και αντιπάλους.

“Ο ύπνος είναι κακή συνήθεια για το κίνημα. Στον ύπνο όμως μόνο ξεκουράζεται το πνεύμα με τη λήθη. Γι’ αυτό δε μπορεί η κοινωνία ν’ αντέξει για πολύ την αλήθεια”, είπε και χώθηκε στο πάπλωμα, γι΄' άλλη μια φορά με τη σκακιέρα να τον βρίζει μόνη στο σαλόνι, όχι πάνω από εκατό μέτρα από την πρώτη μάντρα που καβάλησε με το άλογο στο πρώτο, το εύκολο, το ιταλικό άνοιγμα.

Και αντί για το φινάλε ήρθε η αναπόφευκτη νοσοκόμα, που για τον Ζανά λέγεται στιχουργική:

Μαζευτήκαμε κι όλα τα θυμηθήκαμε. Γονείς μας που ταράξαμε, τσιγάρα που ανάψαμε, πατώματα που κάψαμε με σέικ του εξήντα, χρονάκια μας που κλάψαμε και λόγια που φωνάξαμε για όνειρα που γράψαμε σε τοίχους του εβδομήντα. Δε χάσαμε, δε χάσανε κι ας μοιάζουν ειρωνεία, ποτέ δε μας ξεχάσανε μικρά Πολυτεχνεία. Και κάποιοι που λουφάξανε, χαμένοι που αράξανε μόνο για αυτά που αρπάξανε είχανε τα προσόντα. Με ήττες τους διδάξαμε και ζουν μ’ ό,τι τους τάξαμε, σκουπίδια που πετάξαμε στους κάδους του ογδόντα. Τα χρόνια δεν τα σβήσαμε, μας φτάνει που τα ζήσαμε κι αν πούμε πως νικήσαμε, οι νύχτες τους αιτία. Τα ρέστα δε ζητήσαμε, κεράσαμε, τ’ αφήσαμε, πάμε γι αλλού, αργήσαμε, ψάξε δεκαετία

Φεύγεις ή μένεις για ν’ αντισταθείς ή όχι

ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΠΟ ΚΡΕΑΣ

Στο στρατόπεδο συγκεντρώνονταν κι Εβραίοι φουρνάρηδες.

Ένας κατάμαυρος ουρανός που ανάσαινε πιτσιλισμένος ασπριδερές γραμμές, ίδιος με πεταμένα από καιρό λάστιχα αυτοκινήτων σε ηλιόλουστο χωράφι, πίεζε, όπως μια ορφανή δεξιά μπότα, πατούσε το κεφάλι μου με λύσσα, με αστραπές σαν χαστούκια και με υβριστικές βροντές. Δεν πήρα παυσίπονο. Ένα μαύρο παγερό φως χτυπούσε τα μούτρα μου και μου έριχνε την όραση στο λασπωμένο πάτωμα μαζί με την αξιοπρέπεια που θ’ αχνόφεγγε πριν εγκαταλείψει το μέτωπό μου.

Σκούπισα τις σταγόνες που μ’ έδερναν παρέα μ΄ ένα μανιασμένο άνεμο, άπλωσα τα χέρια μου ως τη ματιά μου και πέρασα μ’ όλο μου το σώμα την τεράστια σπασμένη πόρτα της αποθήκης, τελείως άδεια από οτιδήποτε δεν ήταν άνθρωποι σκεπασμένοι με σκισμένα ρούχα, μελανιές, αναστεναγμούς πόνου κι αίματα από πληγές και πνιγμένες λέξεις που για κάποιο λόγο φοβούνταν να βγουν από το στόμα και προσπαθούσαν από τα μάτια, αλλά γύρναγαν πάλι πλάτη με σκυμμένο κεφάλι, μην πνιγούν στα παγάκια που λιώνονταν κάτω από σβησμένα βλέμματα ακίνητα, χαμένα, καρφωμένα σαν οικογενειακά κάδρα σ’ ένα παρελθόν γεμάτο βαθιές νύχτες, όχι μέρες.

Ξαφνικά από μια γωνία της αίθουσας, κοντά 20 μέτρα δεξιά ή αριστερά μου, είδα να σέρνεται προς το μέρος μου η μάνα μου, με τα μαλλιά της χυμένα στο πάτωμα να έχουν μακρύνει και να κρύβουν στη σκιά του το χαραγμένο της πρόσωπο. Την κατάλαβα μόνο από τη φωνή της:

«Φύγε… όπου να ‘ναι έρχεται ο Χίτλερ». Και χάθηκε μέσα στο μαξιλάρι μου.

Ξύπνησα τριγυρισμένος από ιδρώτα που έτριβε το σώμα μου. Ήταν ζεστός ο Οκτώβριος και γι’ άλλη μια χρονιά βιάστηκα να κατεβάσω το πάπλωμα από τη ντουλάπα. Φοβόμουν μην κρυώσω. Τίποτ’ άλλο.

Λίγη συννεφιά από το παράθυρο γκριζάριζε τους τοίχους και τα κάδρα. Έκλεισα το τηλέφωνο με το ένα μάτι μου να γελά και το άλλο ν’ απορεί:

«Είναι καλά η μάνα μου, τι μ’ έπιασε να την ξυπνήσω;»

 Έδεσα πάνω του το κράνος και κλείδωσα το μηχανάκι μου έξω απ’ το σταθμό του μετρό με τα σπασμένα κρύσταλλα, κάτω απ’ το υπόστεγό του, γιατί ο ουρανός υποσχόταν ν’ απειλήσει με βροχή.  Σε λίγο, στο βαγόνι που είχε σταθεί μπρος μου στο λαγούμι του, θα πανηγύριζα που βρήκα θέση να κάτσω, δίπλα στην ενοχή μου μην τυχόν κάποια ανήμπορη γριούλα ή γεράκος μόλις διαπίστωσαν πως την έχασαν κι αυτήν.

«Οι μηχανές, παιδί μου, θα επαναστατήσουν, όχι όμως κόντρα στ’ αφεντικά τους που γνώριζαν γιατί τις έφτιαχναν, αλλά και πού να ψάξουν να τις βρουν πριν τις κάνουν μηχανές. Άνθρωποι ήταν, γιατί μόνο άνθρωποι επαναστατούν, μόνο άνθρωποι μπορούν να σκοτώνουν ανθρώπους για να τους φάνε άλλοι άνθρωποι. Τι άνθρωποι, ε; Οι μηχανές θα επαναστατήσουν στους ανίκανους πια ένστολους να σώσουν την εξουσία των αφεντικών τους».

Πετάχτηκα απ’ τον ύπνο του λαγού και ίσα που πρόλαβα να βγω από τη συρόμενη πόρτα που έκλεινε χωρίς να ρωτήσει κανέναν. Φοβήθηκα μη μου μαγκώσει το μπουφάν. Τίποτ’ άλλο.

Ο ουρανός πάνω απ’ το σταθμό ήταν αναποφάσιστος. Ούτε έβρεχε, ούτε δεν έβρεχε. Αυτό μου έλεγαν κάτι σταγόνες στο μέτωπό μου μικροσκοπικά επικίνδυνες, σαν μύτες καρφίτσας που έσκιζαν κύματα στο βοριαδάκι με δρεπανηφόρα ταχύπλοα.  

Μετά από δύο σκονισμένες ώρες, ξεραμένες στο αιρκοντίσιον,  θα σηκωνόμουν από την καρέκλα του γραφείου μου λαχανιασμένος σαν να αναδύθηκα από βυθό που ήταν ξαπλωμένος στα 5-6 μέτρα κάτω απ’ το κύμα που απειλούσε να χτυπήσει μιαν ακτή γεμάτη κοφτερές πέτρες και ματωμένα σύνεργα βατραχανθρώπων. Ένα ζωντανό χταπόδι στο χέρι μου με είχε αρπάξει πριν κλείσω φοβισμένος το σεντούκι του θησαυρού.

Έβγαζα ηδονικά το αισιόδοξο χέρι μου από τον δυσάρεστο πάτο του, όμως αντί ν’ ακούω αυτό που περίμενα χρόνια, τα κουδουνίσματα των χρυσών και αργυρών κερμάτων με τα διαμάντια και τα μαργαριτάρια ανάμεσά τους που έβλεπα σε ταινίες με πειρατές, άκουγα κάτι οξύμωρο, σαν να ’παιρνα βαθιά ανάσα μέσα σε φυσαλίδες που έσκαγαν με ρυθμό ζεϊμπέκικου με στροφές και παλαμάκια από μαχαιροβγάλτες της Κρεμμυδαρούς:

«Ομάδα πενήντα ακριβώς ναζιστών βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην κεντρική πλατεία. Το αστυνομικό τμήμα της περιοχής βρέθηκε εντελώς άδειο, κανένα όργανο της τάξης όμως, δεν βρίσκεται κοντά στον λόχο των ακροδεξιών που ετοιμάζονται να εισβάλουν στο δημαρχιακό μέγαρο».

Έτριψα τα μάτια μου και τεντώθηκα, όπως είχα ξεχάσει να κάνω το πρωί. Είδα την ενημερωτική αυτή φωνή, ήταν από το κινητό συναδέλφου μου που δε θυμάμαι τ’ όνομά του γιατί δεν μ’ ενδιέφερε ποτέ να του μιλήσω, αφού δεν άκουγα ό,τι κι αν έλεγε.

Η καθιερωμένη μοναχική σιέστα μου τελείωσε γεμάτη θορύβους από κοπτικές μηχανές, εργαλεία για κλαδιά που άρχιζαν πάλι να βήχουν λίγο πριν τις πέντε το απόγευμα. Ίσως ήταν κάποιοι αργόσυρτοι πυροβολισμοί. Ευτυχώς η ψιλή βροχή θα έστελνε τα κοπίδια στα υπόγεια να φυλαχτούν ή να βασανίσουν με άλλο τρόπο. Μια ακατάδεκτη βροχή γεμάτη αγκάθια χτυπούσε τα πάντα, σ’ όλο το σπίτι δέκα χρόνια πίσω, εκτός από το κουδούνι μου.

Έκλεισα την πόρτα του μπάνιου μου απαλά μην κάνω θόρυβο, λες και βρισκόταν κάποιος στο σπίτι μου, την κλείδωμα μάλιστα μ’ επιμέλεια και την δοκίμασα μην τυχόν και ανοίγει, πριν φυτευτώ στη ντουζιέρα θαμμένος στο προστατευτικό πλαστικό χώρισμα για τα νερά ή για οτιδήποτε άλλο, πάντως όχι αλεξίσφαιρο.

 Άνοιξα βιαστικά τη χλιαρή βρύση και γέμισα τα μαλλιά μου σαμπουάν κοιτώντας πού είχα αφήσει το μοσχοσάπουνο και το παχύ σφουγγάρι. Ήθελα να φορέσω  πατόκορφα πολύ αφρό, σαν να φοβόμουν κάτι περισσότερο από τη δυσοσμία του ιδρώτα που με τύλιγε μέχρι εκείνη τη στιγμή, σαν να ήθελα να βγάλω και κάτι ακόμα από πάνω μου. Το τηλέφωνο του μπάνιου άρχισε να μουρμουρίζει αυτό που είδα στον απομεσημεριανό μου ύπνο και χυνόταν στο φρεάτιο:

«Τους αφήναμε να κάνουν τη δουλειά μας αυτοί, αλλά πού να φανταστούμε ότι κάποτε θα ήμασταν εμείς η δουλειά τους».

Η εικόνα από τα πλακάκια στο ύψος των ματιών, μού θύμιζε ότι ’χα συμπληρώσει μισή ώρα μούχλας στο τεμπέλικο κυλικείο της δουλειάς, λίγο πριν φτάσω στη μέση το δεύτερο σάντουιτς. Δεν είχα κουνήσει το αριστερό αυτί μου που ήταν καρφωμένο στα λόγια ενός αστυνομικού που από τον τρόπο που μιλούσε φανταζόμουν ότι κάθε τόσο έριχνε φευγαλέες ματιές προς την πόρτα και όλα τα παράθυρα του χώρου. Η οπλισμένη φωνή του συνέχιζε την πορεία της προς το κεφάλι μου γλιστρώντας στο λαβύρινθο της ακοής μου, τόσο χαμηλόφωνα δυνατή σε πάθος, που από τις τρύπες των στρογγυλών γραμμάτων μπορούσε κάποιος να δει τις αμυγδαλές.

«Τα μαλακισμένα οι αναρχικοί σιγά-σιγά άφησαν τον ανταρτοπόλεμο και άρχισαν να ορμάνε με στειλιάρια στα ξυρισμένα κεφάλια που τότε βρήκαν ευκαιρία και το ‘ παιξαν αμυνόμενοι και άδειασαν οπλοστάσια που κρύβανε παντού, σε κάθε ντουλάπα. Τους βλέπαμε που εκπαιδευόντουσαν λοκατζήδες, αλλά πού να πάει το μυαλό μας, ρε!... Ο προηγούμενος υπουργός είχε πει στους αποπάνω να μην ορμάμε εμείς στους απεργούς, αλλά ν’ αφήνουμε τα ξυρισμένα κεφάλια να το κάνουνε για να μη χάνει ψήφους το κόμμα. Πού τα βρήκανε τα λεφτά για τόσα όπλα, ρε; Γιατί δε μας προστατεύει κανείς εμάς τώρα; Ο άλλος φοβάται να στείλει στρατό γιατί, λέει, θα ενωθεί μαζί τους. Στην αρχή χάρηκα που τους την είχανε στημένη οι δικοί μας, αλλά δεν ήξερα ότι θα κυνηγάνε κι εμάς για να τους συμπαθήσει ο κοσμάκης».

Πολλά άκουσα τότε, πολλά και πολύ καλοφτιαγμένα λόγια. Αποκλείεται να τα είχε πει ο μπάτσος στο κυλικείο που κρυβόταν στο διπλανό τραπέζι έτοιμος να το φορέσει καπέλο για μην τον διακρίνουν.

Μάλλον με είχε πάρει ο ύπνος στο ντους.

Αλλά τι ύπνος ήταν αυτός; Πόσο κοιμάμαι, από πότε και δεν πήρα είδηση ότι έπεσε νεκρή, για όσο ήταν να μείνει πεσμένη, η Βουλή των Ελλήνων, η θέλησή τους; Τα ξυρισμένα κεφάλια  που μπουκάρανε στο κτήριό της ψάχνοντας το φόβο των άλλων να τον πετάξουν στην άσφαλτο απ’ τα παράθυρα. Το κάψανε και φρόντισαν αμέσως μετά ν’ ανοίξουν τα παλιά σκυλάδικα, αλλά δε στάθηκαν οι ίδιοι μπροστά, βάλανε άλλους στην πόρτα να δέρνουν.

Έπρεπε να φοβηθώ αυτό τον ύπνο, όπως φοβάμαι τώρα μην ξυπνήσω και τα δω όλα αυτά αληθινά. Πού να τα δω όμως; Νύχτωσε για τα καλά και πάνω απ’ τις κολώνες της αλλοδαπής πια ΔΕΗ αστράφτει και βροντάει. Η αποθήκη απέναντι, δεν ξέρω γιατί και πώς, άναψε ασθμαίνοντα φώτα. 

Ένας εκκωφαντικός μπάσος, αλλά μυτερός  γεμάτος σπίθες γδούπος, κάτι σαν τον μανιασμένο άνεμο της αρχής που χτυπάει καμπάνες στα μυαλά μας, έκρουσε τη μεγάλη πόρτα της αποθήκης στο πλάι. Πρέπει να την έσπασε, γιατί ακούω τα σίδερα να πατιούνται από βαρύ όχημα.

Και απόψε θα κοιμηθώ κάτω απ’ το κρεβάτι να δραπετεύσω από αυτό το άγνωστο μπροστά μου, που σιγά μην και δεν το φοβηθώ.

Ο κύριος Μανταρίνι

Παραξενεύομαι που ακόμα δε λέω να το καταλάβω.

Πάρα πολλές φορές στην παιδική ζωή μου είδα σε τοίχους και σ' εγκυκλοπαίδειες κάδρα από αντίγραφα πινάκων ζωγραφικής με εικόνες φρούτων και ζαρζαβατικών σε λεκάνη, συνήθως πάνω σε τραπέζι και από κάτω ή δίπλα, μια λεζάντα: “Νεκρή φύση”.

Από την πρώτη στιγμή, από πολύ μικρός δηλαδή, με την εικόνα αυτή καρφωμένη στα μάτια μου ένιωθα να κρέμεται από τα χείλη μου η απορία: “Ένα φρούτο κομμένο από το δέντρο είναι νεκρό;” Γυρνώντας την πλάτη πάντα άφηνα πίσω μου μια άποψη με στοιχεία ρητορικού ερωτήματος: “Αν κάτι είναι φύση υπάρχει, άρα είναι ζωντανό”. Αυτά και κάποια άλλα υποερωτήματα ή πιο σύνθετα αναπτύγματα των αρχικών ερωτημάτων, με συναντούσαν ή τα συναντούσα, δεν έχει σημασία, κάθε τόσο, μέχρι που έτυχε ακριβώς το ίδιο και σ' εμένα.

Πάλι δεν ξεκαθαρίστηκε το ζήτημα. Τουλάχιστον μέχρι τώρα. Τι συνέβη όμως;

Χθες το βράδυ ή μάλλον χθες το βράδυ, είδα στον ύπνο μου ότι ήμουν μανταρίνι σ' ένα τέτοιο πίνακα των παιδικών μου χρόνων, αλλά ακόμα δεν ξύπνησα, γιατί είμαι ακόμα μανταρίνι και ομολογώ ότι αισθάνθηκα -κι αισθάνομαι ακόμα- νεκρός, όχι επειδή είδα πως ήμουν και είμαι ακόμα μέρος πίνακα ζωγραφικής με λεζάντα “Νεκρή φύση”. Ήξερα -και ξέρω ακόμα- ότι για να κατατάσσομαι κάπου στη φύση, είμαι ζωντανός, εφόσον φυσικά η φύση είναι ζωντανή, που είναι πάντα, ακόμα και σε ταινία δυστοπική, πχ μετά από πυρηνικό πόλεμο, πάλι φύση είναι, σίγουρα όχι στα καλύτερά της, αλλά ποια η σημασία;

Ξεκαθαρίζω ότι δεν φοβήθηκα τον θάνατο, ούτε τώρα τον φοβάμαι, αφού ως γνωστόν όταν αυτός έρχεται εμείς λείπουμε, άρα δεν θα τον δούμε ποτέ, ούτε αυτός θα μας δει, οπότε πώς θα μας πάρει και από πού, αφού δεν θα ζούμε κάπου.

Όταν όμως είδα τον εαυτό μου μανταρίνι, όπως είμαι και τώρα, αισθάνθηκα άσχημα επειδή τυπικά, ως “νεκρή φύση”, έστω λεζάντα, βρέθηκα κάπου μετά τον θάνατό μου. Και λέω μετά, γιατί σύμφωνα με το κοινωνικό στάτους κβο ήμουν ζωντανός μέχρι που μ' έκοψαν από τη μαμά μανταρινιά. Δηλαδή απευθύνει η κοινωνία κατηγορία εναντίον μου ότι είμαι τόσο ανώριμος που δε μπορώ ν' “απογαλακτιστώ” και πεθαίνω. Τα εισαγωγικά έχουν να κάνουν με το ότι είμαι μανταρίνι και όχι θηλαστικό, αλλά το νόημα ίδιο.

Ένας παρακμιακός παλαιοχίπης θα ισχυριστεί: “Και να μείνει το μανταρίνι στη μαμά μανταρινιά τι θα κερδίσει;” Απαντάμε: “Ό,τι και ο τριαντάρης που ζει ακόμα στο παιδικό του δωμάτιο αποφεύγοντας και αναμένοντας την αόριστη ωρίμανσή του, που δεν ήρθε ούτε αφού αυτός γύρισε από τον στρατό, αλλά σίγουρα κάποτε θα έρθει με το καλό ή με το κακό”.

Κάποιος προβληματισμένος ή όχι ίσως αναρωτηθεί ή όχι τι εννοούμε ισχυριζόμενοι, “Με το καλό ή με το κακό”. Δεν είναι τόσο δύσκολο ν' απαντήσουμε:  εννοούμε και τα δύο. Με το καλό που φέρνει το κακό.

Ένα μανταρίνι, όπως κι εγώ, αργά ή γρήγορα θα πέσει από τη μανταρινιά με το ζόρι, με άγριο κούνημα ή φύσημα ανέμου ή από κακό μάτι τεμπέλη, ως ώριμο φρούτο, όχι όμως όπως ο τριαντάρης μαμάκιας, που αργά ή γρήγορα θα πέσει ξερός βλέποντας ν' ασπρίζουν τα γένια του και μετά τα μαλλιά του. Το μανταρίνι δεν θα δει τίποτα ν' ασπρίζει πάνω του, δεν έχει μάτια άλλωστε, θα κυλήσει για να βρει χώμα και νερό να καρπίσει στην παραδομένη πατρίδα που θα γίνει η νέα του. Άρα το πέσιμο από το δέντρο δεν είναι κάτι κακό.

Εφιστώ την προσοχή μη βιαστείτε να συμφωνήσετε, γιατί υπάρχει περίπτωση να μη διαφωνούμε, όχι όμως και να συμφωνούμε. Τι εννοώ; Τα φρούτα, κυρίες και κύριοι, ακόμα και στο καλάθι ζουν, γιατί συνεχίζουν να ωριμάζουν. Εντάξει, όχι όλα, εξαιρούνται τα εσπεριδοειδή πχ το πορτοκάλι, που άπαξ κι είναι ξινό, όσο και να το φυλάξεις μπας και σιτέψει, πάλι η ξινίλα  θα μείνει πάνω του και θα μείνει. Αυτό ισχύει και για τα μανταρίνια, όπως εγώ, δεν σημαίνει όμως ότι ήμουν και είμαι πεθαμένος. Σημαίνει ότι δεν μεγάλωνα ως κομμένο μανταρίνι στον ύπνο μου και δεν μεγαλώνω, αφού ακόμα δεν ξύπνησα. Εδώ πέσαμε στο αρχικό μπέρδεμα, αλλά τώρα έχουμε ένα πρώτο ασφαλές συμπέρασμα, αυθαίρετο και αδύναμο, αλλά συμπέρασμα που δίνει προοπτική:

Όλα δείχνουν ότι πρέπει να γυρίσω στην παιδική μου ηλικία, για να βρω την καθαρή άκρη στην ψυχή μου και από κει να καταλάβω τον χαρακτήρα μου και πώς πρέπει να αισθάνομαι νεκρός ή ζωντανός, όσο είμαι μανταρίνι, άρα όσο είμαι εγώ, αφού ακόμα μανταρίνι είμαι και δεν ξέρω για πόσο ακόμα, ούτε αν θα είμαι άνθρωπος αν πάψω να είμαι μανταρίνι, αφού ο ύπνος είναι εντελώς αυθαίρετος στα όνειρα, στην ασυνείδητη δηλαδή σκέψη.

Η προοπτική που μας δίνει η εξέταση της παιδικής μας ηλικίας, μας οδηγεί αναγκαστικά -είναι μονόδρομος- να μπούμε στον κόσμο των μανταρινιών, ίσως γενικά όλων των εσπεριδοειδών, αλλά κακά τα ψέματα, δεν μας ενδιαφέρουν τ' άλλα ομοειδή της οικογενείας, ιδιαίτερα το κίτρο που είναι τεράστιο, σωστή κουμούτσα και με απρόβλεπτες συνέπειες στη χρήση του ακόμα και τη φαρμακευτική. Μένουμε λοιπόν στο δικό μου είδος.

Η μανταρινιά ζει κι έχει και μανταρινάκια που είναι τα παιδιά της. Όταν κάποιοι, συνήθως μετανάστες ή και τουρίστες συγκομιστές ή και κλέφτες περαστικοί, σπανίως επαγγελματίες, τα κόβουν από το μητρικό δέντρο, τότε τα μανταρίνια πεθαίνουν; Όχι, αντιθέτως τότε γεννιούνται, δηλαδή εκείνη τη στιγμή τους κόβουν τον ομφάλιο λώρο αν κι εμείς τα φρούτα, στη συγκεκριμένη περίπτωση τα μανταρίνια, δεν είμαστε θηλαστικά, αλλά τότε μπορούμε να πούμε ότι γεννιόμαστε. Μέχρι τότε όλοι βλέπουν μια μανταρινιά με μανταρίνια πάνω της, όλα ίδια και κολλημένα πάνω της, όπως και τα φύλλα και τα κλαδιά και ο κορμός και οι ρίζες ή πριν από μήνες τα άνθη. Όλα ήταν μέρη της μανταρινιάς. Έτσι δεν είναι;

Σίγουρα κάποιοι δύσπιστοι θα πουν “Όχι” ή “Όχι ακριβώς έτσι” και λοιπά αδερφίστικα. Για να ξεκαθαρίσουμε και να πάμε παρακάτω τους λέω, “Αν με το κόψιμο από το δέντρο πεθάναμε ως μανταρίνια τότε πεθάναμε και κλείνει το θέμα, αντίο και να μας γράφετε”.

Αν ως μανταρίνια-εγώ ζούμε όμως, τότε αυτό που λογικά οφείλει να μας απασχολεί είναι ποιος ο σκοπός της ζωής μας. Να διασκεδάσουμε; Να ευφράνουμε άλλους; Να διαιωνίσουμε το είδος μας; Ή να βρούμε το σκοπό του όντος εγώ μας;

Ας ξεκινήσουμε να πραγματευόμαστε τον πρώτο σκοπό ζωής, τον εύκολο σκοπό της ζωής μας: να ζήσουμε, να επιβιώσουμε. Τότε, μην ξεχνάμε, απαιτούνται κατάλληλες συνθήκες, όπως η ψύξη, που καλείται στις ετικέτες “δροσερό περιβάλλον”. Εδώ είμαστε...

Εγώ στην ιστορία μου δεν βρέθηκα σε ψυγείο, αλλά δεν ανησύχησα μην πεθάνω εκτός ψυγείου ή σαπίσω, όχι πως δεν θα σάπιζα αν ήμουν εκτός ψυγείου κι εκτός πίνακα ζωγραφικής. Θα σάπιζα, αλλά αυτό δεν θα σήμαινε ότι θα πέθαινα. Ας το κρατήσουμε αυτό, γιατί υπάρχει κάτι άλλο που προηγείται:

Το ψυγείο και ο πίνακας ζωγραφικής είναι ένα και το αυτό στον χωροχρόνο. Τα φρούτα δεν σαπίζουν όσο βρίσκονται μέσα στο ψυγείο ή τον ψυγειοκαταψύκτη, ούτε όσο είναι στον πίνακα ζωγραφικής, που και μετά από χρόνια να τον δεις πάλι τα φρούτα του θα μένουν φρέσκα.

Επιστρέφουμε στο “σαπίζω αλλά δεν πεθαίνω”.

Το ψυγείο τι κάνει στο φρούτο και στο κρέας; Λίφτινγκ για να φαίνεται νεώτερο ή μήπως του δίνει ελιξήριο ζωής για να παραμένει νέο; Εννοείται, τίποτα από τα δύο ή και τρία ή τα τέσσερα-πέντε, όσα ενδεχόμενα και να υπάρχουν ή να επικληθούν από τη φαντασία κάποιου. Το ψυγείο απλώς αναστέλλει την αναπαραγωγή μικροβίων σε οργανικούς ιστούς, άρα αφού τα κρατάει και φρέσκα σταματά και τον χρόνο εξέλιξής τους και το σάπισμά τους. Όπως κάνει και ο πίνακας ζωγραφικής.

Έξω από ψυγείο, έξω από τον ύπνο σου, έξω από τον πίνακα ζωγραφικής που ακινητοποιεί τον χρόνο, σαπίζεις κι εξελίσσεσαι, όπως είπαμε πριν κι εξηγούμε:

Σκοπός της ζωής του φρούτου, σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι να εξελιχθεί, δηλαδή να θρέψει κάτι. Τι; Μόνο το κουκούτσι. Ναι, η σάρκα του φρούτου, αλλά και κάθε άλλου καρπού, αυτό που τρώνε τα ζώα, σκουλήκια, τα έντομα και τα πουλιά ως αλλόμορφα ερπετά, είναι τροφή πρώτα για το κουκούτσι, όπως ο κρόκος και το ασπράδι του αβγού, που είναι η τροφή του  γονιμοποιημένου ωαρίου, ο φυτικός πλακούντας ή τα υγρά περιόδου που αποβάλλονται επειδή δεν ετελέσθη γονιμοποίηση, ίσως ούτε καν ερωτική συνεύρεση χωρίς προφυλάξεις. 

Με λίγα λόγια, βρέξει-χιονίσει ή κάνει λιακάδα, το κουκούτσι μένει άθικτο. Οι εχθροί τρώνε μόνο την τροφή του ή μέρος αυτής και αυτό μένει ζωντανό, γιατί λίγα ζώα έχουν τη μανία να σκοτώνουν καρπούς, να τρώνε δηλαδή το κουκούτσι, το εσωτερικό, τη σάρκα του κουκουτσιού, που προς αποφυγήν ομολογίας ενοχής καλείται “ξηροί καρποί”.

Ως μανταρίνι λοιπόν εγώ έτσι κι αλλιώς δεν εξελίσσομαι, δεν ωριμάζω, αλλά σιγά το πράμα! Το κουκούτσι μέσα μου τρώει και τ' άγουρα, του αρέσουν τα ξινά και δυναμώνει μέχρι να γίνει φύτρα.

Βέβαια αυτό που είδα στον ύπνο μου κι ακόμα δεν έχω ξυπνήσει, άρα μην ξεχνιόμαστε, τυπικά είμαι κανονικό μανταρίνι, έστω όχι από μανταρινιά, η κατάσταση λοιπόν στον ύπνο μου βρίσκεται πολύ μακριά από την παραπάνω φυσική εξέλιξη των πραγμάτων, μεταξύ των οποίων κι εγώ. Για ό,τι και να ισχυρίζομαι υπήρχε, -ακόμα υπάρχει- κίνδυνος να σαπίσω από μικρόβια, πριν τα κουκούτσια μου προλάβουν να μεγαλώσουν, πριν αξιωθούν να δώσουν φύτρα για διαιώνιση του είδους.

Θα έλεγε κάποιος, “Ναι, αλλά είσαι στην εικόνα του πίνακα ζωγραφικής “νεκρή φύση”, στο ψυγείο που παγώνει τον χρόνο, άρα δεν κινδυνεύεις να αλλάξεις μορφή, εκτός φυσικά αν σαπίσει ο πίνακας”.

Αυτή η κατάληξη είναι και η απάντησή μου. Πάντα υπάρχει κίνδυνος να πεθάνω, άρα έπρεπε και ακόμα πρέπει να ζήσω με αυτό το φόβο.

Αλλά υπάρχει και άλλος μεγαλύτερος κίνδυνος που οδηγεί σε εξέλιξη εξευτελιστική για μένα: να με φάνε.

Εδώ πέσαμε και σε συγκυρία εναντίον μου, που έτυχε -αν υπάρχει τύχη- να γίνω μανταρίνι και όχι πορτοκάλι. Ποιο το κακό; Ναι, δεν το βλέπετε με την πρώτη γιατί είναι ύπουλο:

Θεωρούμαι ονομαστό παιδικό φρούτο, από αυτά που ακόμα κι ένα το παιδί μπορεί να καθαρίσει μόνο του χωρίς το επικίνδυνο στα χέρια του, όπως και στα χέρια πολλών μεγάλων, μαχαίρι. Και στα χέρια ενός παιδιού, ένα φρούτο κι ένα γατάκι δεν έχουν καλή μοίρα. Αν δεν με πιστεύετε είναι και το τραγούδι, “...έβγαζα απ τις τσέπες μου φλούδες μανταρίνι / σου 'ριχνα στα μάτια να πονάς”. Προσέξατε; Όχι φλούδι λεμόνι, που υποτιμητικά λέγεται “λεμονόκουπα”, ούτε φλούδες πορτοκάλι, αφού το παιδί δεν το καθαρίζει μόνο του αυτό το φρούτο, ένεκα του κινδύνου της μαχαίρας. Μαύρη η μοίρα μου λοιπόν που έγινα μανταρίνι τα χέρια των παιδιών. Και όχι μόνο αυτό. 

Αυτό το “όχι μόνο” κρύβει ότι εκτός από παιδικό, με λένε και φρούτο γραφείου. Δηλαδή υπάλληλοι, αφεντικά, πελάτες, επισκέπτες, ελεγκτές ή διαρρήκτες με τρώνε στα γραφεία, στην αμηχανία τους και απρόσμενα, εν πάση περιπτώσει χειρότερο ενδεχόμενο από το να πέσω σε χέρια παιδιού, το οποίο στο κάτω-κάτω, ίσως δε με γουστάρει και μου δώσει μία να καταλήξω σ ένα χωράφι, σ΄ ένα κήπο, άντε σε μια νησίδα δρόμου, με σοβαρή προοπτική να καρπίσω, να συνεχίσω τη ζωή μου και τη ζωή των προγόνων μου.

Για την διαδικτυακή όπως λάχει εγκυκλοπαίδεια, φρούτο γραφείου έγινε το μανταρίνι, επακολούθως κι εγώ, γιατί εκεί δεν πρέπει να εμφανίζουν τα μαχαίρια, που ίσως κρύβουν πάνω τους ή στα συρτάρια. Μπορεί και να φέρονται παιδιάστικα και να ρίχνουν ο ένας στον άλλο στα μάτια φλούδες μανταρίνι να πονούν και οι δύο. Ούτε αυτό με συμφέρει.

Ευτυχώς, τουλάχιστον δεν έγινα το άλλο ονομαστό φρούτο γραφείου, μπανάνα, γιατί αυτή μετά από μια μέρα από την αγορά της αρχίζει να μαυρίζει τη φλούδα της, μόνο η φλούδα της και οι αφελείς την πατάνε την πεπονόφλουδα, -σχήμα λόγου- έτσι η μαυρισμένη -μόνο- εξωτερικά και λίγο εσωτερικά, μπανάνα καταλήγει αδίκως στο καλάθι των αχρήστων ή αν είναι τυχερή στο στομάχι κάποιας καθαρίστριας.

Αλλά δεν μας ενδιαφέρει, γιατί εγώ δεν είμαι μπανάνα, είμαι μανταρίνι. Εμένα η φλούδα μου με τον καιρό, όχι μια μέρα από την αγορά μου, δεν μαυρίζει, μόνο αργά και σταθερά σκληραίνει. Γιατί όμως; Μήπως γερνάω; Όχι βέβαια, παρακαλώ! Η σκλήρυνση της φλούδας μου γίνεται, βάσει σχεδίου και νομοτελειακά, χωρίς σχέδιο, επειδή αρχίζουν να ωριμάζουν τα κουκούτσια μου, τρώνε τους χυμούς, αφυδατώνουν ακόμα και το περίβλημα που έτσι γίνεται πιο σκληρό και τα προστατεύει. Τότε το περίβλημα, η φλούδα μανταρίνι, οφείλει περισσότερο από κάθε άλλη φορά να τα προστατεύσει τα κουκούτσια, γιατί είναι έτοιμα για την διαιώνιση του είδους που θα θρέψει παιδιά, ανθρώπους γραφείων, αλλά και γονείς και άλλους συγγενείς ή και γείτονες ή επισκέπτες. Ακόμα και να φάει κάποιος το σκληρό αφυδατωμένο μανταρίνι, με άλλα λόγια εμένα στο ιδανικό μου μέλλον, θα φτύσει το σκληρό μου μεγάλο, θεόρατο, καλοθρεμμένο  κουκούτσι κι αυτό είναι μια καλή αρχή στο δρόμο για τη γη και το κάρπισμα και το φτου κι απ' την αρχή. Το κουκούτσι μου φροντίζει γι' αυτή την πιθανή θετική εξέλιξη, ξέρει να πικρίζει τον ανεύθυνο ή πολύ πεινασμένο που θα δαγκώσει ένα, οπότε τα υπόλοιπα τη γλυτώνουν με το “φτου” και κάτω.

Επιτρέψτε μου εδώ μια μικρή παρένθεση: από τα πολλά εκατομμύρια σπερματοζωάρια θηλαστικών που βρίσκονται στην αίθουσα αναμονής εν ώρα ερωτικής πράξης ή δοκιμαστικού σωλήνα, για εξωσωματική γονιμοποίηση, σχεδόν πάντα, αν είναι να καρπίσει το ωάριο που τα περιμένει να το πολιορκήσουν, μόνο ένα σπερματοζωάριο θα τα καταφέρει να χωθεί και ν' αφήσει την ουρά του απ' έξω. Άντε δύο ή τρία, τέσσερα, σε τέσσερα ωάρια όμως, για πέντε ας μη μιλάμε. Στη δική μας περίπτωση ποιο από τα λίγα, άντε δέκα κουκούτσια θα καταφέρει να γίνει φύτρα, να γίνει καρπερό; Κανείς δεν ξέρει, αλλά και ένα κουκούτσι στο ένα εκατομμύριο μανταρίνια να γίνει φύτρα, πάλι το ποσοστό επιτυχίας είναι πολλαπλάσιο από αυτό των θηλαστικών. Κλείνει η παρένθεση.

Δικαίως θα έλεγε κάποιος, ότι το κουκούτσι μου, το μέλλον μου, το μέλλον της μανταρινιάς που -τυπικά- με ανέδειξε και το μέλλον του είδους μου, μπορεί να καταλήξει αμάσητο σε στομάχι. Αυτό δεν μας πτοεί, θα συνεχίσουμε να αισιοδοξούμε, όχι επειδή δεν έχουμε τίποτ' άλλο να κάνουμε, αλλά γιατί από κει, από το στομάχι κάπου θα πάει. Μπορεί σε αποχέτευση και από κει στο  “Νταχάου” εργοστάσιο βιολογικού καθαρισμού, πάντα όμως υπάρχει ελπίδα, για παράδειγμα, ίσως ο καταναλωτής να χέσει σε χωράφι. Χώρια που δεν κατέληξαν όλοι οι Εβραίοι του Β' παγκοσμίου Πολέμου σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, άσε που μερικοί τη γλύτωσαν κι από εκεί. Η ελπίδα μου έχει να κάνει με το ότι μπορεί από το στομάχι το μέλλον μου, το κουκούτσι, ν' ακολουθήσει ανάστροφη πορεία ξανά προς τον οισοφάγο κι από κει ίσως όχι σε λεκάνη τουαλέτας ή νιπτήρα, αλλά σε πάρκο, σε κήπο με γκαζόν και κάτω από κει αναμένει αχόρταγο χώμα έτοιμο να δεχτεί το κουκούτσι μου, έστω ένα από αυτά ως καρπό, διαιώνιση του είδους, σκιά για ανθρώπους, ζώα και αυτοκίνητα παρκαρισμένα, συνέχεια του χρόνου και λοιπά.

Το μέλλον μου λοιπόν είναι δυσοίωνο, αλλά εγώ κοιτάζω την ελπίδα επιβίωσης του είδους που πάντα υπάρχει και είναι πάνω από μένα που είμαι παροδικός πάνω στη γη και κάτω από αυτήν. Απολαμβάνω λοιπόν τη ζωή μου.

Ας δούμε τουτέστιν την καλή πλευρά της ζωής, υπάρχει δεν υπάρχει ζωή ή πλευρά.

Κατ' αρχάς δεν είναι και άσχημο, ούτε υποτιμητικό, να είσαι μανταρίνι. Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα υπέρ αυτού:

Θυμίζω, “Μανδαρίνοι” ήταν για τους αποικιοκράτες οι ανώτεροι υπάλληλοι και στρατιωτικοί της αυτοκρατορικής Κίνας, ίσως επειδή αυτό το χρώμα ρούχα φορούσαν. Δεν το λέγανε πορτοκαλί, που είναι απολύτως ίδιο, επειδή στην Κίνα υπήρχαν μόνο μανταρίνια. Αυτό όμως δεν είναι τίποτα μπροστά στο ότι έχουμε και την κινεζική γλώσσα που ομιλείται σχεδόν από δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους. Και η κινεζική γλώσσα, δεν είναι μία, είναι πολλές, πιο συνηθισμένη όμως μεταξύ τους, σχεδόν αρχόντισσα είναι ποια; Ναι, η μανδαρινική που ομιλείται και στο ιερό Πεκίνο. Ανώτερη κινεζική γλώσσα η μανδαρινική, όπως ανώτεροι υπάλληλοι και στρατιωτική ήταν και οι μανδαρίνοι.

Σύμφωνα με όλα τα παραπάνω ένα συμπέρασμα μπορεί να βγει: καμιά μανταρινιά ουσιαστικά δεν μπόρεσε να πεθάνει.

Θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι περνάμε ωραία με την κουβέντα και τα συμπεράσματα στα οποία οδηγούμαστε κατόπιν ωρίμου σκέψεως, αλλά, επιτρέψτε μου  κάτι λαϊκιστικόν και συνάμα ξαφνικόν και αναπάντεχον: επ, τι γίνεται;

Κάτι μέσα μου, όχι κάποιο το κουκούτσι μου, κάτι στο μυαλό μου, που δεν διαθέτει το κοινό μανταρίνι, μόνο εγώ που ονειρεύομαι πως είμαι μανταρίνι, κάτι τέλος πάντων μου λέει πως πεθαίνω. Πώς όμως; 

Να με τρώνε ως μανταρίνι, αποκλείεται, γιατί είμαι σε πίνακα ζωγραφικής, άντε σε κέντημα τοίχου, εκτός αν πέσαμε σε κάναν αλλοπαρμένο ή κάργα πεινασμένο. Δεν κινδύνευσα ποτέ να πέσω στην άσφαλτο εφόσον δεν είμαι σε καφάσι φορτηγού ή τσάντα αφηρημένης πελάτισσας σούπερ-μάρκετ με χέρια μανταλάκια, εκτός αν κάποιος κάργα νευριασμένος βαρέθηκε να βλέπει τη “νεκρή φύση”, την άρπαξε και την πέταξε από το παράθυρο. Υπάρχει αυτός ο κίνδυνος, αλλά αυτό δεν είναι τίποτα.

Αν πήρε φωτιά το σπίτι όπου ο τοίχος με τον κρεμασμένο πίνακα; Ναι, εντάξει, ίσως είμαι και σε αφίσα, αλλά δεν είναι τώρα στιγμή για τέτοιες φιλοσοφικές αντιρρήσεις.

Γενικά όμως, ως μανταρίνι, φοβάμαι δε φοβάμαι, δεν κινδυνεύω να πεθάνω, γιατί δεν είμαι ξεχασμένος έξω από ψυγείο να σαπίσω και να με πετάξουν στα σκουπίδια, που κι εκεί έχω την ελπίδα να με πετάξουν στο χώμα και να γίνω πάλι καρπός, όπως εξηγήσαμε και παραπάνω.

Γιατί όμως, όπως αναφέρθηκα στην αρχή, αισθάνομαι ότι πεθαίνω; Ας πάρουμε τα πράγματα ψυχρά. Ξέρω ότι δεν με πούλησε κανείς, δεν έσκισε κανείς το χάρτινο ή πάνινο ή μουσαμαδένιο περιβάλλον μου, αφού είμαι σε πίνακα ή κέντημα, άντε σε αφίσα. Δεν μ' έσβησε κανείς, που θα μπορούσε να γίνει αυτό αν ήμουν εικόνα σε κομπιούτερ. Τι συμβαίνει λοιπόν κι αισθάνομαι ότι πεθαίνω, μην πω πέθανα;

Μήπως απλώς ξύπνησα κι έγινα πάλι άνθρωπος που δε θα μπορέσει να φάει ποτέ πια μανταρίνι, κάθε που θα βλέπει μανταρίνι όμως ή θα σκέφτεται μανταρίνι θα λυπάται; Έτσι τιμωρεί η “νεκρή φύση”, που τη συνθέτουν ζωντανά κομμάτια; 

Δεν είμαι όμως σίγουρο αυτό, γιατί ποιος μπορεί να ισχυριστεί πως ό,τι μου συμβαίνει τώρα δεν είναι όνειρο; Μπα; Δεν κατάλαβα το μισό μάτι σας, σημάδι αμφιβολίας!.. Γιατί τα μανταρίνια να μην ονειρεύονται;

Αν δεν ξύπνησα όμως εγώ, ο άνθρωπος ή το μανταρίνι, θα παραμείνω έτσι όπως είμαι τώρα, δηλαδή άνθρωπος που βλέπει ότι είναι μανταρίνι, δεν ξύπνησε ακόμα άρα είναι μανταρίνι που ονειρεύεται ότι είναι άνθρωπος. Δηλαδή, πάμε πάλι απ' την αρχή.

ΕΣΥ ΣΚΟΤΩΣΕΣ ΤΟΝ ΑΔΕΛΦΟ ΜΟΥ

Οι πόλεμοι δεν έχουν νικητές. Μόνο εχθρούς.

Ο Μάρτιος εδώ και μέρες βρήκε το θάρρος και μπήκε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς που θα τη βαραίνει πάντα ο σελιδοδείκτης της ιστορίας.

Κοντεύει μεσημέρι και ο Γιώργος Μιχαηλίδης πριν ακόμα πατήσει το πόδι του στην Αθήνα δε μπορεί να βγάλει από το μυαλό του ότι συγγενικά του πρόσωπα τον περιμένουν σ’ ένα ξενοδοχείο της παλιάς πόλης για σοβαρή προσωπική του υπόθεση. Σε λίγο θα κάνει πως ψάχνει τον δολοφόνο του αδελφού του και θα εξιχνιάσει σχεδόν άθελά του άλλες δυο δολοφονίες. Κανείς δεν θα τον ρωτήσει ποιοι είναι οι δολοφόνοι. Ούτε καν η μητέρα του που έχασε το γιο της. Δεν θα τη νοιάζει να πιαστεί ο δολοφόνος γιατί θα τον θεωρεί νεκρό.

Ο χρόνος είναι σταματημένος λίγο πριν τη λήξη του πρώτου παγκόσμιου οικονομικού πολέμου. Περιμένει ένα μικρό σκούντημα για να ξεκινήσει πάλι το τσέρκι του στο δρόμο. Ο καιρός μαζί του. Όσο και να συννεφιάζει δεν σκέφτεται τη βροχή, γιατί και να μην πιάσει δεν πρόκειται να βγει ήλιος, τουλάχιστον σύντομα. Την Ελλάδα συνεχίζουν να τη μαστίζουν εμφύλιοι βοριάδες.

Ο Γιώργος Μιχαηλίδης σε λίγες μέρες θα βγει από τάφο όπου ό,τι και να έκανε τον έσπρωχνε όλο πιο μέσα. Για πρώτη φορά στη ζωή του θα έχει παίξει κάτι κορώνα-γράμματα κι αυτό θα είναι η ίδια του η ζωή. Ο διαολεμένος μήνας έστησε σκηνικά μπροστά του και μέσα του που τον βοήθησαν ως βάσεις δεδομένων της ζωής περισσότερο απ’ όσο μπορούσε να φανταστεί.

«Σιγά μη βρέξει. Αμ έτσι είναι άμα έχεις δεξιά κυβέρνηση. Όλο καταρρέει… αλλά ποτέ δεν πέφτει. Ψιχάλα δε θα ρίξει, σου λέω.»

Αφήνει πίσω του τη φράση μαγαζάτορα που κατεβάζει ρολά πολύ πριν την καταληκτική ώρα που «επιτάσσει» το ωράριο.

«Έχει να ρίξει πολύ δακρυγόνο όμως.»

Πάνω από τον μαγαζάτορα και τον γείτονά του η Ιστορία αφήνει σημείωμα στη μνήμη της:

«Η βαριά καταστολή των διαδηλώσεων δείχνει ότι παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους οι ριζοσπάστες αριστεροί. Παντού συμπλοκές που στοιχίζουν ζωές, για λίγες όμως ανοίγει το στόμα της η τηλεόραση. Οι άλλοι φοβούνται να μιλήσουν».

Στους δρόμους λιγοστά αυτοκίνητα. Τα περισσότερα μάλλον δε βρίσκουν καύσιμα ή αφορμή να κυκλοφορούν στην Αθήνα. Το ίδιο είναι. Σκόρπιοι σοβαροί λόγοι απαγορεύουν την κυκλοφορία. Από υλικοί έως το εποικοδόμημά τους, πολιτικοί.

Στην πλάτη του Μιχαηλίδη χορεύουν ρίγη του Μαρτίου. Αυτός ο μήνας πάντα τον φόβιζε, ίσως γιατί δεν είναι ούτε αρχή της άνοιξης ούτε τέλος του χειμώνα που μπαινοβγαίνει αυθαίρετα και απροειδοποίητα σ’ αυτό το μήνα.

Από τον τόπο προορισμού του, το ξενοδοχείο, αχνίζει ζεστασιά κοφτής ανάσας, που δεν φτάνει ν’ απλωθεί στις διπλανές ταράτσες και να ζεστάνει ή ν’ ανησυχήσει κι άλλους:

«Λες και δεν ήξερε ο αδελφός σου την αγωνία να τον περιμένω… τίποτα δεν τον αλλάζει αυτόν… δεν πήρε αεροπλάνο να ’ρθει… τραίνο... ίδιος από την ώρα που τον γέννησα... τον είδες κι εσύ… ίδιος από την ώρα που γεννήθηκες… μη φωνάξεις το γκαρσόνι. Απόγεμα θα ’ρθεις πασά μου; απόγευμα θα φάμε, να γίνει και μια αλλαγή στη ζωή μας, αλλά όχι σαν αυτό το κακό που μας βρήκε, Παναγία μου...»

Η μητέρα του, κομμάτι της επαρχίας που ταλαιπωρείται ακόμα από τη ζωή, θέλει να βασανίσει την πρωτεύουσα συνεχίζοντας τη μετά θάνατο του γιου της ζωή. Είχε από μέρες πίσω από την πόρτα γεμάτη τη γνωστή καρό ανάλαφρη βαλίτσα της που ο χρόνος φρόντισε να κάνει γοητευτική φθείροντάς την σαν ελληνική ταινία με γραμμές στην κόπια. Στο πρώτο χθεσινό φως πήρε δρόμο για την Αθήνα τραβώντας μαζί της και τον μικρότερο γιο της, μην αφήσει τίποτα πίσω από την πόρτα που κλείδωνε με μίσος και δεν ήθελε να ξαναπεράσει αν δεν έλυνε την ψυχή της από το βάσανο. Ακόμα και τις αναμνήσεις της πήρε μαζί κλεισμένες σε κάθε γωνία του ταλαιπωρημένου προσώπου της στο ταξίδι του χρόνου και πουθενά αλλού.

Όπως είχε από μέρες κανονίσει εγκαταστάθηκε στο μόνο γνωστό τους ξενοδοχείο των Αθηνών, έτοιμη να σκορπίσει όλα τους τα χρήματα εκεί, ακόμα και ν’ αρχίσει να πουλάει χωράφια για να παρατείνει όσο χρειάζεται την παραμονή τους. Όχι για διασκέδαση, αλλά για να βρει ποιος σκότωσε πριν από έξι μήνες το μεγάλο της γιο. Δεν είχε σκοπό να φύγει από κει αν πρώτα δεν έβλεπε τον μεσαίο της γιο, τον Γιώργο, να βάζει τάξη στα πράγματα. Είπε ότι θέλει να τον δει και θα τον δει μπρο­στά της. Θα του αναθέσει επίσημα το καθήκον και θα φροντίσει να το επιτελέσει κάτι που θα γίνει, αλλά εκείνη δε θα το μάθει ποτέ και δε θα την ενδιαφέρει πια. Και ο χρόνος θα προσπερνά πάντες και πάντα αόρατος.

Ο Κηφισός κατεβάζει νερό στη θάλασσα και μαζί όσα πάντα ήθελε η πόλη να πετάξει ή να ξεχάσει. Κρατά όμως τη μυρωδιά τους. Στις αόρατες πια όχθες του ο ποταμός φιλοξενεί τον μεσο­πόλεμο και αυτό το ξενοδοχείο που δε δείχνει να επιμένει στις παλιές δόξες του, ούτε να ελπίζει σε νέες. ακολουθεί κι αυτό τη μοίρα της παλιάς χονδρικής αγοράς που το περικλείει. Κάποτε το είχε για στολίδι, όταν αυτό ομόρφαινε πιο γρήγορα από το περιβάλλον του. Παραμένει στολίδι γιατί φθείρεται όπως όλα γύρω του, αλλά με μικρότερη ταχύτητα.

Παραμένει και αρχιτεκτονικό νεοϊστορικό μνημείο που από πενταετίας σιωπά. Φωνές ακούγονται μόνο απ’ έξω του. Τα πορτοπαράθυρα απολαμβάνουν πλέον μόνα τους τη θέα, χωρίς κεφάλια πίσω τους να κουνιούνται σε ρυθμό δασκάλου χορού με ανοιχτά πόδια, ανοιχτά χέρια και ανοιχτά χείλη σφιγμένα. Η θέα πανέμορφη για κάποιους: καθημερινές μακρινές πορείες αγανακτισμένων διαδηλωτών και βίαιων, επίσης αγανακτισμένων, αστυνομικών προλέγουν το μέλλον, σύμφωνα με τις προθέσεις ή τις επιθυμίες του προφήτη. Μια τελική σύγκρουση, αγνώστων λοιπών στοιχείων, κάθε μέρα αθετεί την υπόσχεσή της, αλλά κανείς δεν αμφιβάλλει ότι θα του έρθει.

Όλοι όμως κοιμούνται και ξυπνούν ήσυχοι ότι δε θα περάσει από τον δικό τους δρόμο.

Από το λόμπι του ξενοδοχείου οι λιγοστοί υπάλληλοι που κρατήθηκαν ως απαραίτητοι ανη­συχούν γιατί όλα είναι ήσυχα μέσα από τους εξωτερικούς τοίχους. Τους λείπουν ακόμα και οι μεθυ­σμένοι τουρίστες που τους χαλούσαν την ησυχία. Όχι πως δε μεθάνε τουρίστες, όχι όμως εκεί. Η Αθήνα έχτισε πολιτικά τείχη γύρω από τα μνημεία της, παραμένει όμως τουριστικός προορισμός, όχι τόσο δημοφιλής βέβαια, πολύ εντυπωσιακός όμως. Σε λίγο μια «τουρίστρια» θα το επιβεβαιώσει αυτό και με το παραπάνω.

Σε απόσταση ματιάς μόνο τα φώτα του ξενοδοχείου ανάβουν μέρα μεσημέρι στην περιοχή. Δεν είναι όλο το ξενοδοχείο αναμμένο, σα χριστουγεννιάτικο δέντρο άλλων εποχών, αλλά μόνο το εστιατόριό του, που εδώ και λίγους μήνες, εξαιτίας περικοπών δαπανών, ενσωματώθηκε με την καφετέρια ώστε να έχει το κτήριο κάτι να δείξει ότι λειτουργεί, μέχρι φυσικά να νυχτώσει.

Μέσα από τζάμι του ένας εικοσάχρονος νεαρός με τα καλά του σπορ ρούχα, μόλις έχει κλείσει το κινητό του τηλέφωνο και οδεύει προς ένα τραπέζι του εστιατορίου, όπου μια σχετικά γηραιά κυρία τον περιμένει και παρακολουθεί κάθε του βήμα, αλλά και κάθε άλλον που έστω τον κοιτάζει. Η κυρία δεν δείχνει πάνω από 65 αν και θα το ήθελε, όπως “φωνάζει” το επαρχιώτικο παλαιικό ντύσιμό της κι ο αρχοντικός κότσος της, λίγο ασύμμετρος και πολύ σπιτίσιος, που προδίδουν από μακριά το εξουσιαστικό ύφος και τη σουβλερή ματιά που περιμένουν τον νεαρό που έφτασε σε απόσταση βολής και τράβηξε την καρέκλα του να κάτσει. Κότσος πάντα φανερώνει την αδυναμία της γυναίκας που φορά περικεφαλαία για να σταθεί στο ύψος του άντρα της, μια και τα τακούνια της δεν αρκούν. Πολλές τον φορούν και μιλούν σαν στρατηγοί Κολοκοτρώνηδες:

«Έλα επιτέλους, ορέ Μιχαλάκη. Η ευγένεια θα σε φάει. Στη λεωφόρο βγήκες να του μιλή­σεις; Να σε στολίσουν καμιά αδέσποτη να σε τρέχω μετά στα νοσοκομεία. Αν έμεινε κανένα ανοιχτό. Κι αν σε προλάβω ζωντανό εσένα. Τον Χρήστο δεν αξιώθηκα ούτε να του ευχηθώ να με περιμένει σύ­ντομα…. Κάτσε. Του ’πες του Γιώργη ότι δε θα του μιλήσω αν δεν τον έχω εδώ, στη θέση του, απένα­ντί μου. Δίπλα μου κάτσε, άσ’ του την καρέκλα.»

Ο «Μιχαλάκης» υπακούει κι αλλάζει θέση γρήγορα, αλλά απρόθυμα μ’ ένα ψυχρό χαμόγε­λο, σαν βρισιά σε κάποια μοίρα.

«Τον ξέρεις, μαμά. Για να πάρει αυτός από το κινητό, χωμένος μέχρι τη μέση στη λάσπη θα ’ναι».

«Πουθενά δεν είναι χωμένος… ξέρω εγώ. Από την άκρη του κόσμου έσωσε να έρθει θ’ αξιω­θεί να μας κάνει τη χάρη να δούμε τα μάτια του, δε μπα να τον έχουνε τώρα κρεμασμένο ανάποδα.»

«Σε είκοσι λεπτά είπε… Να παραγγείλουμε;» Στρέφει κάπου προς τα μέσα: «Γκαρσόν!» Η φωνή του, γεμάτη ανυπόμονη νιότη, έτοιμη για καβγά, η μητέρα του όμως τον επαναφέρει στα δικά τους.

«Άσε να ’ρθει πρώτα ο δικός μας άνθρωπος... Με τα πόδια, ε; Ή τους ήρθε φασαρία και δεν τους αφήνουν να κατέβουν από το τρένο;»

«Με τα πόδια.... Εγώ ταξί θα έπαιρνα…»

«Βέβαια! Αφού το πληρώνω εγώ με τη σύνταξη του μακαρίτη του πατέρα σας!... Μέχρι να πιάσεις δουλειά… Υπάρχουν ακόμα ταξιά στην Αθήνα;»

«Απ’ αυτά που δεν υπάρχουν θα έπαιρνα για χάρη σου, κυρά μου», είπε γερά αμυνόμενος ο «Μιχαλάκης» κρατώντας για τον εαυτό του ένα ειρωνικό θριαμβευτικό χαμόγελο νικητή. «Για να δεις, εγώ σ’ αγαπάω πιο πολύ.»

«Άσε τις ζήλιες. Περιμένουμε. Δε θ’ αργήσει.»

Το χέρι της χτυπά το τραπέζι μην τολμήσει κανείς να της φέρει αντίρρηση.

«Δηλαδή, μαμά, απόψε δεν είδες στον ύπνο σου λακκούβα.»

Ο μικρός φοβάται ότι τον περιμένει απάντηση κι άρχισε να στρέφει το κεφάλι του από δω κι από κει, περιπολία για το γκαρσόνι, που εμφανίστηκε επιτέλους με τη στολή όμως του μάγειρα.

«Εσύ φώναξες;»

«Είμαστε εδώ αρκετή ώρα…. ένα νεράκι ..τον κατάλογο…. Κάτι.»

«Σόρι, όπως βλέπεις δεν είμαι γκαρσόνι».

«Γιατί…..;»

«Γιατί είμαι μάγειρας θες να ρωτήσεις; Ευτυχώς που κανείς από αυτούς δεν ήξερε να μαγει­ρεύει κι είμαι ακόμα εδώ.»

Το μάτι του ανήσυχο στην κουζίνα αποκαλύπτει ότι δεν έχει σκοπό να μείνει πολύ στην αί­θουσα.

«Ψητό βοδινό με πατάτες έχουμε…»

«Γκοτζίλα;»

Η ειρωνεία επιστρέφεται διαγραμμένη:

«Αυτόν τον πήρανε φαντάρο. Έχω και μια πράσινη σαλάτα… για τ’ άλλα, κάτι εύκολο, κάνα καφεδάκι, κάνα ποτάκι γράψ’ το γιατί να το θυμάμαι αποκλείεται και φέρ’ το μου. Εγώ είμαι ο μπάρ­μαν.» Αφήνει ένα λαδωμένο φύλλο χαρτί στο τραπέζι. «Μολυβάκι έχεις; Θα βρεις. Συγνώμη, μα­ντάμ.»

Ο άνθρωπος για όλες τις δουλειές αποχωρεί αργά και θριαμβευτικά με χαμηλωμένους τους ώμους και την -κατά τη μαντάμ- κοιλάρα του εμπροσθοφυλακή για ασφάλεια. Δεν περίμενε καμία ανταπάντηση, δεν κοίταξε καν γύρω μην τυχόν τον χρειάζεται άλλος πελάτης.

Το στήσιμο της παράστασης πτωχό, η σκηνή άδεια, χωρίς πια σερβιτόρους, ταμία, τσεκα­δόρο στην «κουίντα», μπάρμαν με πετσέτα στο χέρι και χωρίς κοστούμια. Από παντού στο ξενοδο­χείο έλειπαν τα καλά ρούχα της παλιάς δόξας.

«Μιχαλάκη μου, ο Γιώργος ποτέ δεν αργεί. Μέχρι να έρθει δε θα πάρουμε τίποτα. Είκοσι λε­πτά είπε, σ’ ένα τέταρτο θα είναι εδώ. Στα λεπτά, στις ώρες και στις μέρες λογαριάζει σωστά. Στους μήνες και στα χρόνια μόνο δεν τα βρίσκει. Να δούμε πότε θα μου κάνει τη χάρη να έρθει με αερο­πλάνο. Μόνο για να φεύγει το παίρνει».

Οι μητέρες δύσκολα σταματούν να μιλάνε για τα παιδιά τους ειδικά όταν αυτά λείπουν:

«Μέχρι πότε θα τον τρώνε τα βιβλία στα ξένα; Δεν του ’φτανε το ντόπιο πανεπιστήμιο. Μου ήρθε μια μέρα και είπε ότι τον στέλνουν έξω. Ποτέ δεν μας είπε μικρός τι θέλει να κάνει, τι κάνει… αλλά κάθε μέρα κάτι έκανε. Ούτε στα κρυφά, ούτε στα φανερά. Ο πατέρας σας μου είπε, “Αυτός μια μέρα θα γίνει πολύ μεγάλος ή πολύ τίποτα”. Και τα δύο τα πέτυχε ο αθεόφοβος. Δεν ξέρουμε τι κάνει; δεν κάνει τίποτα. Μαθαίνουμε κάτι γι’ αυτόν; όλο και κάποιο σκαλί ανεβαίνει. Αχ, ο πατέρας σας… ας είναι καλά από κει που μας βλέπει, ήταν να φύγει για Γερμανία, αλλά για να δουλέψει, όχι να… Αν δε μ’ εύρισκε θα είχε φύγει κι ακόμα εκεί θα ήτανε. Αλλά εγώ τον έβαλα να στρώσει τη δου­λειά… Μέχρι φορτηγό είχαμε… Τη μισή Θήβα φόρτωσε, αλλά…»

Το λόγο της διακόπτει μια ενόχληση από κίνηση που εντόπισε στο κεφάλι της, όπως μαρτυ­ρά το χέρι της, βιαστικό να συγκρατήσει τον κότσο της, που συνελήφθη έτοιμος να χυθεί στο τραπε­ζομάντηλο. Ένας καθρέφτης στον απέναντι τοίχο συνάντησε τη ματιά της και την καθησύχασε. Ένα τσιμπιδάκι αλλάζει θέση, χώνεται πιο βαθιά και βάζει τα πράγματα στη θέση τους: «…αλλά μου τον έφαγε η καρδιά του...» Μάλλον η συγκίνηση ήταν που μήνυσε το διάλειμμα στο λόγο της.

«Μαμά, τα ξέρω αυτά.»

«Αν ήξερες, αλλά εσύ τίποτα δεν πήρες είδηση, μόνο να παίζεις κι εκείνος να σε σηκώνει στον ουρανό, να σ’ έχει σα μπρελόκ στο φορτηγό του…»

Κόμπος στο λαιμό της απαιτεί να φτιάξει πάλι στα τυφλά, αμήχανα, διά της αφής τον σπιτί­σιο κότσο της με το τρίτο της μάτι αόριστα μπροστά. Ισιώνει το σακάκι του ταγιέρ της, από σπίτι κι αυτό, κάνει πως σηκώνεται λίγο από την καρέκλα και ισιώνει και τη φούστα, ίσως από συνήθεια, ενέργεια που αρκεί να κάνει τον Μιχαλάκη να γελάει. Δεν του δίνει σημασία, προφανώς τον έχει συ­νηθίσει. «Μόνο να με διακόπτεις ξέρεις. Σαν τον πατέρα σας. Μια ζωή κορόιδευε τον κότσο μου.»

«Δεν είπα τίποτα….»

«Δεν είχε μαλλιά αυτός, βλέπεις. Αλλά κι εσύ σαν αυτόν θα γίνεις. Καρδιά μην πάθεις… Ούτ’ ο Γιώργος.» Χτυπάει ξύλο στο τραπέζι, που δεν τολμά να βγάλει άλλη άχνα. «Παναγία μου μη χάσω άλλο αρσενικό. Πού ’ναι ο Χρηστάκης, θεούλη μου!...»

«Μάδερ…»

«Σκάσε. Πας να με κάνεις να ξεχάσω; Από σφαίρα πήγε ο Χρηστάκης μου, δεν έπεσε από την κούνια. Και ξέρεις ποιος τον σκότωσε. Αλλά δεν τον πιάνουν. Δεν ήρθε ακόμα ο Γιώργος. Αυτός είναι Εγγλέζος στα ραντεβού του.»

«Σκοτσέζος. Στη Σκοτία τα μαθαίνει καλά τα κέλτικα…»

«Τα ποια μαθαίνει δε με… Αχ, δε μ’ αφήνεις να πω κουβέντα για τον Χρηστάκη μας. Αυτό το κάθαρμα, ο φονιάς, αυτός ο κούκος, που δεν έχανε ξένη φωλιά, σερβιρισμένο πιάτο γύρω του, το μυριζόταν από μακριά κι άπλωνε τη χερούκλα του. Ο Χρηστάκης μου όμως ποτέ σε πιάτο αλλουνού. Το κάθαρμα όμως, μέχρι και ρούχα του φόραγε. Ήτανε ίδιοι βλέπεις. Στο σώμα μόνο, γιατί από καρδιά δεν είχε ο …. φτου, πήγα να πω τ’ όνομά του, που να μη σώσω να πεθάνω πριν να τον δω κρεμασμένο από το παράθυρο… Αυτός τον σκότωσε.»

«Μπορεί.»

«Όχι, αυτός ήτανε και τώρα θα ’ρθει κι ο Γιώργος θα βρούμε την άκρη. Δεν πάει άλλο. Έξι μήνες μας φάγανε κι απόκριση καμία. Στα συρτάρια τους ο Χρήστος. Υπόθεση, φάκελο τον κάνανε…. δε θα ησυχάσει ποτέ εκεί που είναι. Αχ, ο Χρηστάκης μου! Αυτός μου τον έφαγε. Το κάθαρμα. Τίποτα καλό δεν έκανε. Μόνο να παίρνει από τους άλλους. Ναι, ναι, του έδωσε δουλειά του Χρήστου, τη δι­κιά του δουλειά, να του πούμε κι ευχαριστώ. Αυτός για να δώσει κάτι πρέπει να είναι έτοιμο να σκάσει πάνω του.»

«Να πάρουμε κάτι, μάνα; Να γράψω λίγο κρασάκι; Τόσο δρόμο κάναμε από τα χαράματα.»

«Τίποτα! Δε θα βάλω τίποτα στο στόμα μου, όχι τ’ όνομά του, ούτε μια σταλιά ζάχαρη. Μόνο πίκρα, μέχρι να τον δω στο χώμα και ο Χρηστάκης μου να ησυχάσει η ψυχούλα του. Όχι να σα­πίσει σε κελί. Στο χώμα να τον φάνε τα σκουλήκια. Αχ… Τίποτα δεν έμεινε όρθιο. Μόνο ο Χρηστάκης που μας κοιτάει από κει ψηλά και δε μπορεί να μπει στον παράδεισο…»

Ο Μιχαλάκης δε σταματά να παλεύει μήπως τραβήξει την προσοχή της μητέρας του από τον Χρήστο. Με το σηκωμένο χέρι του που κάνει νεύμα στο «γκαρσόνι» κι ας είναι καθαρό πια πως είναι αδύνατον να τον δει ή να νοιαστεί. Με το άλλο του χέρι χαϊδεύει μηχανικά το στομάχι του. «Έπρεπε να φέρεις ένα ταπεράκι με το κοτόπουλο που ’ψησες. Χαμένο θα πάει.»

Η μητέρα υποκύπτει και αλλάζει θέμα, όπως όμως ήθελε εκείνη:

«Καμιά δε σου γυάλισε ακόμα; Να την αγαπήσεις και να μη σε θέλει, να σταματήσει να βα­ράει το στομάχι σου ταμπούρλο. Τίποτα δε θα πάρουμε. Μέχρι να ’ρθει ο προκομμένος ο αδερφός σου θα έχει κρυώσει το φαΐ του. Αυτοί βιάζονται να στα φέρουν για να τελειώνεις και να φύγεις να έρθει άλλος. Ή να σβήσουν τα μάτια στην κουζίνα μια ώρα αρχύτερα να μην πληρώνουν.»

«Καλά, δεν είδα και κανέναν να τρέχει να μας εξυπηρετήσει!...»

«Τους έμεινε από τότε που είχαν πελατεία. Αυτό το ξενοδοχείο είναι το μόνο που ερχόταν ο μακαρίτης πατέρας σας. Δεν είχε εμπιστοσύνη σε κανέναν άλλο. Ούτε σκέψη γι’ αλλού. Από το υπε­ραστικό εδώ. Δεν είχε μάτια γι’ άλλο ξενοδοχείο.»

«Ούτε γι’ άλλη γυναίκα.»

Ο μικρός θεώρησε έξυπνο αυτό που βρήκε να πει και το προλόγισε με μισό γέλιο κρατώντας το άλλο μισό για επίλογο. Η μητέρα του έκανε πως δεν άκουσε. Ίσως και ν’ αρνείται, ίσως δεν θέλει ν’ ακούει τέτοια και δεν τ’ ακούει. Μετά το τελευταίο μισό γέλιο του γιου της συνεχίζει τα δικά της με τα μάτια της και τις άκρες των χεριών της προς τα γύψινα της οροφής και των τρισδιάστατων γω­νιών της με τους τοίχους.

«Το βλέπεις; Αυτό είναι ξενοδοχείο. Τότε που οι άνθρωποι είχαν μεράκι να φτιάχνουνε κάτι με γούστο. Σήμερα... φώναξε το γκαρσόνι να παραγγείλω και για τον Γιώργο, που θα ’ναι νηστικός από χθες. Τώρα φώναξέ τον…. θα μας φάει κάνα τέταρτο μέχρι να καταλάβει τι θέλουμε.»

Η κυρία είναι σίγουρη ότι κρατά τους τύπους στο τελετουργικό της και θα θέσει το θέμα επίσημα στο οικογενειακό τραπέζι, χωρίς ο Γιώργος να τους έχει βρει με σερβιρισμένο το φαγητό μπροστά τους, οπότε θα έχει το ρόλο του επισκέπτη. Ο Μιχαλάκης δεν τα ξέρει, ούτε ενδιαφέρεται γι’ αυτά τα τελετουργικά.

«Ναι, ναι¸ τρέχω.»

Πράγματι ο Μιχάλης έδειξε έτοιμος να σηκωθεί να πάει στην κουζίνα να παραγγείλει κάτι στον μάγειρα. Αλλά…

«Άσε. Άλλος είναι για να τρέχει.»

Ο από μηχανής θεός αντί γι’ αεροπλάνο προτίμησε το αργό τραίνο που έχει σταθμούς και κάθε στάση τού επιτρέπει να μετανιώσει και να γυρίσει πίσω στην ανυπαρξία του και στα μυαλά πα­θητικών ανθρωπάκων που τον περιμένουν χωρίς καν να έχουν κάνει έστω μια θυσία γι’ αυτόν ή για οποιονδήποτε άλλον. Δεν είναι σίγουρος ότι αξίζουν λύση στο δράμα τους και δεν έχει καμία εμπι­στοσύνη στην κάθαρση που επακολουθεί. Δεν τον πειράζει που υπάρχει, τον ενοχλεί όμως που κάποιοι περιμένουν καλό από θεούς. Ο από μηχανής θεός ποτέ δε βιάζεται. Έμαθε από πρώτο χέρι ότι μια λύση που έρχεται πριν γίνει γνωστό το πρόβλημα είναι χειρότερη από αυτό. Τα χειροκροτή­ματα με την είσοδό του στο προσκήνιο δεν τον ξεγελούν. Ξέρει και ότι είναι σκιάχτρο που δεν αντέχουν οι θεατές, γι’ αυτό οι ποιητές τον εμφανίζουν πριν το φινάλε. Όσοι συνάδελφοί του βγήκαν νωρίτερα ξεφτιλίστηκαν γιατί βρέθηκαν αναγκασμένοι να παινέσουν την ομορφιά τους. Ο από μηχα­νής θεός απαιτεί μεγάλη προετοιμασία. Δεν εμφανίζεται ξαφνικά. Όλοι τον περιμένουν.

«Θα πάω από οδό Θερμοπυλών», χαράσσει στο χάρτη του μυαλού του ο Μιχαηλίδης. «Ακόμα και σε λεηλασία καταστημάτων να πέσω με αθωώνει για τους αστυνομικούς η εμφάνισή μου Για τους ταραξίες όμως; Σήμερα είμαι λίγο αξύριστος, αλλά δεν αρκεί να με σώσει αυτό.»

«Σπάνια βλέπει κανείς ξυρισμένο άνθρωπο να κυκλοφορεί σ’ αυτούς τους δρόμους», θα ’λεγε κάποιος παρατηρητής και θα συμπλήρωνε ότι εδώ, πριν εκτεθεί κάποιος στο δρόμο φροντίζει ακόμα και τα μαλλιά του να ξεχτενίσει. Οι ξυρισμένοι κυκλοφορούν μόνο σε δρόμους που δε μπο­ρούν να πλησιάσουν οι άλλοι. Και μέρα με τη μέρα αυτοί οι δρόμοι λιγοστεύουν.

«Πρέπει να ξυριστώ. Το δέρμα συνηθίζει τις τρίχες κι ερεθίζεται στο ξύρισμα τριών ημερών. Μην πάω από Αγίας Ελένης.»

Δίκιο έχει. Στο χάρτη φαίνεται πιο σύντομη η διαδρομή από Αχαρνών αλλά το πεζοδρόμιο μειώνει την ταχύτητα, γιατί είναι γεμάτο μισοτελειωμένα έργα με υπογραφή τα χαντάκια και τους σωρούς χώματος δεκαετίας.

«Θα πάρω αεροπλάνο να φύγω. Αύριο το πρωί θα καταλάβει ο Επιβλέπος ότι λείπω, το απόγευμα θα με δει κανονικά στο γραφείο του. Δε μπορώ να καθυστερήσω. Το βρετανικό φλέγμα εί­ναι υπεράνω δικαιολογιών.»

«Επιβλέπος» προφανώς είναι ο καθηγητής που επιβλέπει την διατριβή του Γιώργου Μιχαη­λίδη στο πανεπιστήμιο που τον φιλοξενεί. Φυσικά δεν πέρασαν τυχαία από το μυαλό του οι τελευ­ταίες σκέψεις. Από την πρώτη συμβουλή του προέδρου του ιδρύματος όταν του επέδιδε επίσημα την υποτροφία που ο Γιώργος τώρα αξιοποιεί, θυμάται μια κουβέντα που του φάνηκε πολύ «νεράκι» για αυθόρμητη και την απαξίωσε θεωρώντας την καλά προβαρισμένη. Αλλά την άκουσε και την επι­καλείται στον εαυτό του: «Πρόσεχε τους Σκοτσέζους. Είναι πνευματικοί αριστοκράτες, αγνοούν επι­δεικτικά τις δικαιολογίες. Τις βλέπουν απαξιωτικά ως σημάδι που φέρουν στο κούτελο οι ταπεινοί ψεύτες του λαού».

Δεν μαρτύρησε καμιά αποκάλυψη αυτή η ρήση του προέδρου. Δεν είχε κι άδικο. Οι αριστο­κράτες ποτέ δεν δικαιολογούν τις πράξεις τους. Είναι φορείς εξουσίας δεν έχουν τέτοια ανάγκη.

«Θα δυσαρεστηθεί πολύ ο Σκοτσέζος αύριο που θα δει ότι λείπω. Δε θέλω να το σκέφτομαι. Την υποτροφία την πλήρωσαν προκαταβολικά. Θα μου ζητήσουν τα λεφτά πίσω και μάλιστα σε εί­δος. Δεν είναι και δικά τους. Θα καταντήσω να κάνω κι εκδουλεύσεις; Μην καθυστερήσω; Θα πάω από τον σίγουρο δρόμο. Τσαλάκωσα και το σακάκι μου. Έπρεπε να το έχω βγάλει πριν καθίσω στη θέση.»

Και συνεχίζει αγνοώντας τη συμβουλή του ρεμπέτη στο νέο, για τη χάρη του αργού, η ταχύτητα είναι περιττή και ρίχνει στο χώμα μια ώρα αρχύτερα ζωή, το τσιγάρο που μόνο τη στιγμή που ανάβει βιάζεται να καεί, αλλά «…άπαξ κι άναψε, πάει κι αυτό… όχι μεγάλες ρουφηξιές, λοιπόν.»

Τη στιγμή που κατέβηκε από το τραίνο το μάτι του βρήκε το «τραυματισμένο» ρολόι του σταθμού που ομολόγησε εύκολα ότι η ώρα ήταν δύο και μάλλον αλήθεια έλεγε. Το πίστεψε γιατί ποτέ μέχρι τότε δεν αμφισβήτησε καμία δόση ειλικρίνειας. Λίγο πριν κλείσει το τελευταίο μοντέλο κινητό του απ’ όπου μιλούσε με τον αδελφό του Μιχαλάκη, άλλα λόγια του έκλεψαν την παράσταση από τα μεγάφωνα-κόρνες του σιδηροδρομικού σταθμού που δεν έλεγαν να ησυχάσουν, αλλά με φωνή ατάραχη σαν να γνωστοποιούσαν τέλος προσφοράς για ένα προϊόν σούπερ-μάρκετ:

«Προσοχή, προσοχή, μην προσεγγίσετε τη λεωφόρο Δημοκρατίας. Σοβαρά επεισόδια θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική σας ακεραιότητα και τη ζωή σας».

«Ένα χιλιόμετρο, δυο χιλιάδες βήματα έχω να κάνω, από τα τραίνα στα υπεραστικά λεωφορεία και το ξενοδοχείο.»

Τα υπεραστικά ήταν η παλιά «γειτονιά» του πατέρα του που ποτέ δε μπήκε σε τραίνο, όπως άλλοι δε μπαίνουν σε αεροπλάνο. Εκεί και το «ξενοδοχείο του», το μόνο που χρησιμοποιούσε όταν έπρεπε να διανυκτερεύσει στην πρωτεύουσα.

Κοιτώντας το λεκανοπέδιο από ψηλά καθένας μπορεί να δει πως ο Ελαιώνας εισέβαλε πια για τα καλά στην Αθήνα. Όχι βέβαια με τα άφαντα από δεκαετίες λιόδεντρά του, αλλά με το ερειπωμένο βιομηχανικό του τοπίο.

«Μπλε φορτηγάκι μεταφορών όρμησε χθες σε διαδήλωση εργατών των ναυπηγείων και άφησε πέντε στον τόπο. Ο ένας ήταν ο κουλουρτζής που απλώς βρισκόταν εκεί, όπως κάθε μέρα. Κα­νείς αστυνομικός δεν είδε τι έγινε. Το φορτηγάκι αμέσως μετά εξαφανίστηκε. Κάποιος από την κα­ρότσα πέταγε πίσω του προκηρύξεις ακροδεξιών… διαφόρων οργανώσεων, βρισιές και άσεμνες χει­ρονομίες.»

Πάνω από το τρένο μόνο το ελικόπτερο που πετούσε για έλεγχο πολύ κοντά και χαστούκιζε τ’ αυτιά των «γήινων» είχε καταφέρει να διακόψει τον διπλανό επιβάτη του Μιχαηλίδη που δεν έλεγε να κλείσει το στόμα του. Και το έκλεισε όχι για τον θόρυβο του ελικοπτέρου, αλλά για την έκπληξη που το “πετούμενο” αυτό προκάλεσε στο μικρό αγόρι με το κίτρινο καπέλο:

«Μαμά, κοίτα, κοίτα».

Αυτή ξεροκατάπιε κι έκανε σα να μην πρόσεξε τίποτα. Ήξερε.

«Την τσάντα σου πιάσε, φτάνουμε».

Ο μονόλογος του φοβισμένου ξαναπήρε μπρος κόντρα στο μικρό αγόρι και τη μαμά του. Στην πρόσφατη μνήμη του Μιχαηλίδη:

«Όχι, όχι, θα πιαστούν κάποτε. Θα πιαστούν και θα καταδικαστούν, αλλά όπως πάντα μόνο για το τελευταίο έγκλημά τους. Όλο και κάποιος φουκαράς όμως θα έχει πληρώσει κάνα προηγούμε­νό τους.»

Την ανάμνηση διακόπτει φωνή από τον παρακείμενο χρόνο:

«Είναι ακριβιστές…»

Στο καφενείο του σταθμού κάποιος που τα ξέρει όλα ψιθυρίζει εμπιστευτικά και δυνατά στον διπλανό του για να τον ακούει και ο παραδίπλα που πετάει τα σκισμένα εισιτήριά του στο πάτωμα πάνω από κάτι πλαστικά ποτήρια παραταγμένα στο τραπεζάκι γεμάτα καφέδες που έπνιγαν γόπες απείθαρχων καπνιστών.

«Ακτιβιστές», διόρθωσε κάποιος -προφανώς- άλλος.

«Είναι ακριβά τα είδη κι ο φτωχός λαός δεν έχει λεφτά ν’ αγοράσει… έτσι λένε… ανθρώπινα… ανθρωπιστικά δικαιώματα, λένε. Πάλι θα μπουκάρανε σε σούπερ-μάρκετ».

Ο Μιχαηλίδης τ’ άκουσε αυτά περνώντας και τα πήρε μαζί του για να τα μπερδέψει με δικά του.

«Δίνουν τα ψίχουλα στους φτωχούς για να τους κάνουν ασπίδα να την κοπανήσουν με τα περισσότερα να τα εμπορεύονται. Αλλά τι να κάνω εγώ;»

Αφήνει πίσω απ’ το βιαστικό βήμα του έναν πολιτικό αναλυτή:

«Αυτά τα κάνουνε οι φασίστες και βρίσκει αφορμή η κυβέρνηση να παίρνει κι άλλα κατα­σταλτικά μέτρα. Συνεννοημένοι είναι γιατί εδώ και… χρόνια τώρα… από το ’12…»

Η φωνή σβήνει μαζί με όποια αλήθεια έκρυβε και ο δρόμος δεν παινεύεται ότι είναι σε κα­λύτερη κατάσταση από αυτή που βρέθηκαν τα λόγια των «βουλευτών» και «δημοσιογράφων» του καφενείου στον σταθμό των τραίνων.

Ως διαβασμένος επαρχιώτης φρόντισε από μικρός να μη φοβάται την προσοχή των άλλων στην πρωτεύ­ουσα, όπως και οι υπόλοιποι μη προκλητικοί διαφορετικοί που περπατάνε σαν τους χασικλήδες με σίγουρα βήματα που φαίνονται από μακριά προσχεδιασμένα, από αυτά που ονομάστηκαν “μάγκικα”. Δεν ρωτάει κανέναν για κα­νένα δρόμο, έτσι αποφεύγει να μοιράσει ύποπτα βλέμματα γύρω του. Τώρα διστάζει σοβαρά να κόψει δρόμο από τη στοά που εξοικονομεί χρόνο αλλά εγκυμονεί κινδύνους. Κάθε που βλέπει στοά φαντάζεται κρυμμένα ξυρισμένα κεφάλια, σαν κόκορες πάνω από γυ­μνασμένα κορμιά έτοιμα να πάνε στην κοντινή διαδήλωση να ξεκουράσουν την αστυνομία. Συγκε­ντρώσεις-αντισυγκεντρώσεις. Δεκαετία του ’60. Λαμπράκης, Πέτρουλας, Χούντα. Τώρα είναι χειρότερα. Τα ξυρισμένα κεφάλια σε κάθε γειτονιά έχουν οπλοστάσιο.

Οι τοίχοι είναι πολιτικοποιημένοι: «Η Δημοκρατία δεν είναι απαραίτητη». Το σύνθημα αναδύεται μέσα από εχθρικές μουτζούρες που έσταξαν κάτω και σημαδεύουν ίχνη βιαστικών. Οι προθέσεις των δημιουργών του σκοτεινές, όπως και η πολιτική τους ταυτότητα, αφού ή δεν πρόλαβαν ή δεν ήθελαν να υπογράψουν. Μπορεί να το έγραψαν φασίστες… ή αναρχικοί… μάλλον όχι οι πρώτοι γιατί δεν έχει κανένα ορθογραφικό λάθος.

Σταθμός τραίνων - σταθμός υπεραστικών λεωφορείων. Ανάμεσά τους όλα βουλιάζουν κοινή θέα επειδή βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας. Περιφερειακές υποθέσεις θάβονται, καταλήγουν σκόνη σε συρτάρια αρμοδίων και θάβουν τις σελίδες και την αλήθεια τους.

«Κι αν βρω ποιος σκότωσε τον αδελφό μου τι θα κερδίσουμε; Φτάσαμε να μην ξέρει κανείς ποιος σκοτώνει ποιον. Αφού οι μεν δεν γνωρίζουν το θύμα, γιατί οι δε να μάθουν τον θύτη;»

Σπάνια άκουγε κάποιος τον μακαρίτη Χρήστο Μιχαηλίδη να μιλάει. Όταν άνοιγε το στόμα του τα έλεγε όλα σε μία πρόταση με μισές ανάσες.

«Ναι, Γιωργάκη, ναι… από το πρωί ως το βράδυ διαβάζεις, αλλά πού στο διάολο βρήκες λε­φτά και γέμισες πάλι το ψυγείο; κούτες κουβαλάς στο βιβλιοπωλείο που χάνεσαι, δε μου το βγάζεις απ’ το μυαλό… Μην τυχόν και σ’ έστειλε ο Τζαμάνης σε κάνα μερεμέτι κι εσένα; αλλά το μισό μερο­κάματό σου θα το ’χε παντελονιάσει προτού πας… στο είπα, ρε, μη μπλέκεσαι με δουλειές, εσύ είσαι για να σπουδάσεις... αλλά δε σε παίρνω χαμπάρι.»

Ήξερε το ποιόν του «κολλητού» του, αλλά οι συγκυρίες εκβιάζουν και ο ενάρετος προσαρ­μόζεται ακόμα και στη χειρότερη θέση. Όλη του τη ζωή δούλευε για να σώσει. Μετά το θάνατο του πατέρα τους θυσίασε τελετουργικά τη ζωή του για να τελειώσουν το σχολείο και να προκόψουν τα μικρότερα αδέλφια του, που σύμφωνα με την κοινωνία είχαν πιο άμεσες ανάγκες. Τώρα αυτή τη ζωή την έχασε. Ο Γιώργος δεν θέλει να χάσει λεπτό από τη δική του χαμένος σε υπηρεσιακούς δια­δρόμους. Έμαθε ότι ακόμα και η παράκαμψη της γραφειοκρατίας κάθε τόσο κάπου κολλάει. Ο εφευρέτης της γραφειοκρατίας την ξόρκισε να μολύνει όποιον την ακουμπά.

«Γιατί να βρω τον δολοφόνο του; Η μάνα μου τα δεν έχει σκοπό να ησυχάσει. Θέλει πάντα κάποιον δίπλα της, τίποτα άλλο. Καλύτερα να τον έχει να της συμπαραστέκεται παρά να τον έχει στο μυαλό της». Σίγουρα ο Γιώργος Μιχαηλίδης έχει άλλα πιο άμεσα που τον απασχολούν.

Αυτός ο καθηγητής δέχεται να λείψεις μόνο αν πεθάνεις. Καμία απουσία δεν αντιμετωπίζει με επιείκεια. Αφού έφτασες ως εδώ δεν είσαι σαν τους άλλους. Μην ξαναπέσεις σ’ εκείνους. Η προ­σπάθεια να δικαιολογηθεί κάποιος θα είναι η πρώτη και η τελευταία του. Η πλάτη του θα βλέπει την πόρτα του πανεπιστημίου να κλείνει. Η έρευνα είναι απαραίτητη για να μπείτε στην ακαδημαϊκή ελίτ και πιο απαραίτητη για να παραμείνετε. Όταν η έρευνα διακόπτεται την διαδέχεται η βαθιά σκέψη. Όχι η δικαιολογία. Όταν κάτι δε σου βγαίνει ποτέ δεν προσπαθείς να πεις ότι αυτό φταίει κι όχι εσύ. Ψάχνεις να βρεις γιατί δεν βγήκε και συνεχίζεις. Αν αφήσεις τη δουλειά σου μια μέρα αυτή θα σε αφήσει δύο. Και το γραφείο μου μια και καλή και για πάντα.

«Μήπως το πρώτο πτυχίο μου ήταν αρκετό;» Φρόντισε με τάξη και μέθοδο να μην το μάθει ποτέ αυτό. Η υποτροφία που πέτυχε να κερ­δίσει του έκοψε κάθε σκέψη για εκπτώσεις στην άνοδο κι ας μην ξέρει πού θα φτάσει, αν θα το χαρεί και τι θα έχει χάσει μέχρι τότε. Η μάνα του τον βασανίζει που έχασε κι αυτόν που αναπλήρωνε το θάνατο του άντρα της. Οι χαρές για την προκοπή των παιδιών της απλώς έρχονται και φεύγουν, δεν έχουν σημασία.

Η μητέρα του νοσταλγεί τα νεύρα που την έπιαναν κάθε που σαν τον άντρα της κάθε γιος της άνοιγε την κατσαρόλα να δει τι μαγειρεύει και προσπαθούσε να δοκιμάσει με την κουτάλα. Τους θέλει τώρα και τους τέσσερις να το κάνουν αυτό. Κι ας άκουγαν τις φωνές της τα διπλανά χωριά.

Στο μεσημεριανό τραπέζι δεν έλειπε μέρα να μην ακούσουν από τον πατέρα τους, «Ο Καρα­μανλής έκανε αυτό», ή «Ο Παπανδρέου είπε το άλλο». Μετά το θάνατό του είχαν από τη μητέρα, «Ο Χρήστος έκανε αυτό». Τελευταία ο Μιχαλάκης την ακούει μόνος του, «Ο Γιώργος είπε το άλλο».

«Αυτό που είναι να κάνω φροντίζει και το ξεκινάει εκείνη. Δεν τη νοιάζει που δεν είμαι εγώ αρμόδιος να εξιχνιάζω δολοφονίες, ούτε ελεγκτής λειτουργών του δημοσίου που κωλυσιεργούν, αμελούν ή παραβαίνουν καθήκον. Φοβάμαι όμως ότι θα τα κάνω όλα χωρίς ο Μιχαλάκης να έχει ακούσει ότι έτσι είπα εγώ.»

«Τον πιτσιρικά τον πιάσανε για τα γένια και τα μακριά μαλλιά. Τον πήρανε γι’ αριστερό. Μπορεί και ριζοσπάστη».

«Μωρ’ θα τον κάνουνε να το ομολογήσει κι αυτό στην ταράτσα της ασφάλειας».

Μαζί με το στενό Παπαναστασίου, του πρώην πρωθυπουργού που δεν κατάφερε να μπει το όνομά του σε φαρδιά λεωφόρο, ο περιπατητής αφήνει πίσω του αυτό το τοκ-σόου πεζοδρομίου. Μπροστά του προπαγανδιστική ηλεκτρονική ντουντούκα από ραδιόφωνο περιπολικού, που μάλλον δεν ήταν τυχαία ανοιχτά τα τζάμια και η φωνή στη διαπασών: «Νέο οπλοστάσιο βρέθηκε σε περιοχή της Καρδίτσας κατεχόμενη από αριστερές δυνάμεις. Οι δημοσιογράφοι και η κυβέρνηση περιμένουν τι θα μπορέσει να πει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.»

«Ο Ιωνάς δεν ήθελε ν’ ακούσει τίποτα για την περιπέτειά του κι έτσι ξεκουράστηκε μέχρι που ένα μεσημέρι ξύπνησε με τα βλέφαρά του να στάζουν ιδρώτα και φώναζε ότι αυτός που τον έσωσε κινδυνεύει. Ανάγκασε το ψάρι να ξεράσει τον Ιωνά. Το ψάρι όμως άρχισε πάλι να πεινάει και δεν θα τον συγχωρούσε ποτέ. Θα έβγαζε πόδια και θα τον έβρισκε στην ξηρά και θα κατάπινε το παι­δί του. “Εγώ φταίω”, είπε ο Ιωνάς, “Όχι το ψάρι. Με κατάπιε γιατί έκανα κακό σ’ αυτόν που θα ερ­χόταν να με σώσει. Το ψάρι θα του κάνει κι αυτό κακό, αλλά θα το χρεωθώ εγώ. Πρέπει να του το πω, αλλά το ψάρι θα με προλάβει».

Αυτός ο Ιωνάς δεν είναι, δυστυχώς για τον ίδιο, μυθική φιγούρα, αλλά αληθινή αδύναμη σκιά σε μαύρο τοίχο. Για να ησυχάσει θέλει να ομολογήσει τη θυσία του, όπου ήταν και θύμα και θύ­της. Δεν ξέρει ακόμα τι τον βαραίνει πιο πολύ.

Κάπου στα βορειοδυτικά της Αττικής κι εκεί μεσημέρι, στα μέρη που κανείς δε θέλει να θυ­μάται ότι υπάρχουν, σ’ ένα μονώροφο τριάρι που δύσκολα πείθει ότι αξίζει το βάψιμο που χρειάζε­ται, στην κουζίνα ο ένας τοίχος δεσμεύεται από νεροχύτη και εξωτερική πόρτα, ο δεύτερος από ντουλάπια, κουζίνα και παλιό ψυγείο. Ο τρίτος έχει κολλημένο πάνω του ένα στρογγυλό τραπέζι και την εσωτερική πόρτα. Ο τέταρτος ένα μπαουλοντίβανο ανοιγμένο και κατειλημμένο. Ένας νέος ακα­θόριστης ηλικίας, με μόνιμη αξυρισιά τουλάχιστον πέντε ημερών, νυσταλέο κακοσχηματισμένο πρόσωπο, μαλλί λαδωμένο με τούφες να σκορπάνε εδώ κι εκεί στο μέτωπο και τ’ αυτιά σηκώνεται από το κρεβάτι ίσα για να κάτσει πλάγια και να πατήσει στο καλοσφουγγαρισμένο μωσαϊκό. Τε­ντώνεται, ξύνει τα μάτια του με τις παλάμες γυρισμένες, βάζει το μικρό δάχτυλο του δεξιού χεριού του στο αυτό και «σκάβει». Φορά κάλτσες, η μία με τρύπα στο μεγάλο δάχτυλο απ’ όπου προβάλει ένα χοντρό μαυρισμένο από μύκητες άκοπο νύχι. Απέναντί του η μητέρα του μια βραχύσωμη σχεδόν υπέρβαρη και σχεδόν ηλικιωμένη κυρία με ρόμπα και ψαρά μαλλιά, πολύ μακριά για την ηλικίας της, του αφήνει ένα φλιτζάνι καφέ στο κομοδίνο.

«Μεσημέριασε κι ακόμα…. Σήκω επιτέλους, μωρέ.»

Μόνο η δική της παρουσία υπονοεί την αφανή νεότητα του γιου της, που είναι τυλιγμένη σε σώβρακο, φανέλα και μυρωδιές θανόντων χρόνων.

«Μόλις τους βρούμε, μάνα, ξεκίνα να μιλάς εσύ.»

«Στον ύπνο σου τους έβλεπες πάλι;»

«Δεν τους είπα ευχαριστώ τότε… δε μπορώ τώρα. Όσο άντεξα έκατσα… όσο τους άφησα να με σώσουν. Όταν τους θυμάμαι βλέπω τους διαόλους που με πήρανε. Δε θέλω να μιλήσω στην κυ­ρία. Σηκώθηκα τα χαράματα γιατί είδα στον ύπνο νου να τις ζητάω συγνώμες.»

«Σταμάτα!.. Σε πιάνει πάλι το βάσανο. Σταμάτα. Πού είναι ο Χρυσός οδηγός;»

Ήδη είναι σκυμμένη με το χέρι να ψάχνει σε χαμηλό ντουλάπι που του λείπει το δεξί φύλλο.

«Σου είπα μην τους πάρεις τηλέφωνο, να τους δούμε πρέπει.»

«Πώς θα τους πάρω, ρε! Έχει κανείς τηλέφωνο εδώ γύρω; Τον κάψανε τον ΟΤΕ οι κομμουνι­στές. Κι ο Κωνσταντίνος είπε καλύτερα μην τους πάρει από το γραφείο του και τον δούνε οι ανώτε­ροι, «..τραβάτε, μάνα, να σας δουν για να καταφέρετε να τους φέρετε». Ακούς ο αδελφός σου; Να βρω τη διεύθυνση θέλω τον κατάλογο, αλλά πού στο δαίμονα είναι; Τον πείραξες;»

«Να πάμε να τελειώνουμε, μάνα.»

«Να τος.»

Η μητέρα σηκώνεται μ’ έναν πολύ παλιό Χρυσό Οδηγό στο χέρι και χαρά στα μάτια που το κατάφερε.

«Να τελειώνουμε, ε; Μωρ’ άμα πάμε, να δεις που θ’ αρχίζουμε».

Είναι ο Γαβρήλος Σύρμας και η μητέρα του Γαλάτεια. Μόνο το όνομα είναι όμορφο πάνω της.

Το πρωί βγαίνοντας από την οικία του ο πρωθυπουργός δήλωσε, “Υπομονή και κουράγιο. Αποφεύγετε τις περιττές πολιτικές κινήσεις. Προβοκάτορες στο κέντρο της πρωτευούσης δυναμιτί­ζουν το κλίμα…”

Ο Γιώργος Μιχαηλίδης ακόμα δεν είδε ούτε ένα παρκαρισμένο υπεραστικό λεωφορείο, άρα χωρίς πολλή σκέψη ξέρει ότι βρίσκεται μακριά από το σταθμό τους και τα ξενοδοχεία των οδηγών. Κανείς δεν διακινδυνεύει ν’ αφήσει το όχημα σε θέση απ’ όπου δεν θα του είναι άμεσα ορατό.

Η πόλη συνεχίζει να φαντάζει ασπρόμαυρη. Μπροστά του ένα ερείπιο οδοφράγματος. Μισοσπασμένη και μισοκαμένη παλέτα του ανάμεσα σε δυο σωρούς του κόβει το δρόμο. Θα μπορούσε άνετα με το δεξί του χέρι να κάνει πέρα το υπόλειμμα οδοφράγματος, αλλά το αποφεύγει μην αφήνει πλάνες εντυπώσεις, δεν θεωρούσε ότι η μορφή του ανήκει σε τέτοια εικόνα. Τη σβήνει από το μέλλον του και κάνει παράκαμψη που θα του στοιχίσει τουλάχιστον δέκα λεπτά δρόμο. Νέα βόμβα έσκασε στο κινητό του με SMS: «Την είχε στήσει στον Παντίκο και μόλις γύρισε από τον τελικό στο Γουέμπλεϊ του μήνυσε να μαζέψει τα πράγματά του. Ούτε που του μίλησε. Με ρώτησε για σένα. Δε σε βλέπω καλά. Γύρνα αμέσως».

Σβήνει το μήνυμα παραλίγο να δει στο καντράν του κινητού το μέτωπό του συννεφιασμένο σαν τζάμι σε παράθυρο του Εδιμβούργου το απόγευμα.

«Δεν έπρεπε να φύγω. Δεν έπρεπε… αλλά δε μπορεί, δυο μέρες τις έχω. Ο Παντίκος ήταν κατ’ εξακολούθηση κοπανατζής.»

Στο μυαλό του λάμψη όλο το τοπογραφικό σχέδιο του κέντρου της Αθήνας. Φωτίστηκε βια­στικά για να του θυμίσει την πιο σύντομη διαδρομή από την αφετηρία του, τον σταθμό των τραίνων, μέχρι το ξενοδοχείο κοντά στον σταθμό των υπεραστικών. Η ανησυχία που προκάλεσε το νέο του επιταχύνει το βήμα. Το κρατάει όμως, γιατί όποιος δείχνει ότι βιάζεται είναι σαν να τρέχει κυνηγη­μένος και θα καταλήξει σε περιπολικό της αστυνομίας.

Βόμβα εξερράγη πριν από λίγο σε υπηρεσία του δημοσίου που παραμένει εδώ και μήνες κλειστή. Δεν σημειώθηκαν ζημιές σε κοντινά κτήρια, ούτε νεκροί ή τραυματίες και ακρωτηριασμένοι.

«Ναι, ούτε εξαερώθηκαν οστά, ούτε έγινε κανείς χαλκομανία στον τοίχο. Πώς τα λένε…»

«Θέλουν να ρίξουν την κυβέρνηση οι ριζοσπάστες».

«Οι ίδιοι οι δεξιοί την έβαλαν για να διαλύσουν το κράτος και να φέρουνε χούντα»

Στα βορειοδυτικά της Αττική, κάπου έξω από τη Μάνδρα υπάρχουν ακόμα τηλεφωνικοί κα­τάλογοι “Χρυσοί Οδηγοί”.

«Ερυθρές το λένε. Δίπλα στο σταθμό. Το βρήκα το ξενοδοχείο τους, Γαβρήλε, ντύσου ρε. Ξε­κινάμε.»

Ο Γαβρήλος ακόμα δε λέει ν’ αφήσει το κρεβάτι που είναι μπαουλοντίβανο.

«Έτσι που 'μαι, θα μας δει κι ο κόσμος.»

«Ντύσου τότε!»

«Μάνα, ξέρεις, από τότε δεν είμαι για πολλά…»

«Ποτέ δεν ήσουνα. Μήπως θες να τους πάρω ένα τηλέφωνο να τους πω ένα ευχαριστώ να τελειώνουμε; Εσύ μου ’πες να πάμε.»

«Όχι, όχι, να πάμε. Να τους βοηθήσω… Δεν είχα κουράγιο…»

Η Γαλάτεια Σύρμα δεν ρώτησε σε τι είχε σκοπό ο γιος της να βοηθήσει αυτούς που θα επι­σκέπτονταν στο ξενοδοχείο «Ερυθραί» της Αθήνας. Το είχε άλλωστε προσπαθήσει πολλές φορές, αλλά έπεφτε σε τείχος που χόρευε κι έλεγε ακαταλαβίστικα. Τέτοια μηνύματα κρίσης δεν ήθελε να ξαναδεί, ειδικά εκείνη τη στιγμή που είχαν να κάνουν σχετικά μεγάλο ταξίδι, από το σπίτι τους στις παρυφές της πρωτεύουσας στο κέντρο της Αθήνας.|

«Πάμε, τώρα μη μας πιάσει η νύχτα. Άντε, πιο κοντά στη Θήβα είμαστε».

Το σπίτι απ’ έξω ξεχωρίζει πίσω από τις πλάτες τους για τα μπλε, στο χωροφυλακίστικο χρώμα, παράθυρά του.

Μετά από μία ώρα θα βρίσκονταν σε λεωφορείο μοναδικοί επιβάτες. Η μητέρα με κλασικό βυσσινί ταγιέρ, ίσια, ατάκουνα παπούτσια σχεδόν πασούμια και ένα μαντίλι στο κεφάλι, γυρίζει τον γιακά στο πολυκαιρισμένο τριμμένο στρατιωτικό τζάκετ του Γαβρήλου που κάθεται στη θέση στο πα­ράθυρο και δε λέει να κοιτάξει μέσα.

«Λίγδα. Πάλι δεν πλύθηκες, ανάθεμα την ώρα που σ’ έκανα. Κόλλησε ο γιακάς στο σβέρκο. Ούτε να τον βγάλεις δεν είχες δύναμη; Τα πήρες τα χάπια ή τα πέταξες πάλι;»

«Άσε με». Ο Γαβρήλος δείχνει να οδηγείται στο απόσπασμα. Η μάνα του έχει όρεξη να διορθώσει τη ζωή του γιου της, εκείνη τη στιγμή, στο άδειο λεωφορείο που στενάζει, με τον οδηγό φοβισμένο ή νευριασμένο, το ίδιο ήταν πάντα, αλλά αμίλητο.

«Αν δεν ήταν ο Κωνσταντίνος, δε θα έβαζαν το λεωφορείο μπρος.»

«Μ’ αφού δεν ήθελε να πάμε.»

«Ας είναι καλά αυτός. Να πας μου είπε κι εσύ μαζί του, γιατί αυτός θα πάει μόνος του και δεν ξέρω τι θα κάνει. Κι αφού θα πάτε μη γυρίσετε χωρίς αυτούς.»

Ο Γαβρήλος στο άκουσμα αυτού του τελευταίου δείχνει για πρώτη φορά χαρούμενος. Τα μάτια του ατενίζουν κάποια ελπίδα που περνά από τα χωράφια και το παράθυρο του λεωφορείου

«Το ξέρω, του το είχα..»

« Έχε χάρη στον αδερφό σου… χωρίς αυτόν θα σ’ είχα θαμμένο».

«Η κυρά Μαρία μ’ έσωσε, στο Γουτούπι, αλλά δεν της είπα ευχαριστώ».

«Θα μου πεις πώς βρέθηκες σ’ αυτό το κωλοχώρι; Άσε, θα μου το πει η κυρία.»

«Της χρωστάω, της χρωστάω. Δεν είμαι καλός. Δεν έπρεπε». Κρατάει το ρυθμό στα λόγια του χτυπώντας μηχανικά τη μαύρη φρεσκοβαμμένη αρβύλα του στο πάτωμα.

«Σταμάτα το τραγούδι πάλι… Θα μπλέξουμε. Ποιος ξέρει τι έκανες!... Και βρωμάει το βερνί­κι. Ανάθεμα. Ρεζίλι θα με κάνεις.»

Ο Μιχαηλίδης βλέπει με χαρά μπροστά του το πρώτο υπεραστικό λεωφορείο παρκαρισμένο απέναντι σε μία πανσιόν οδηγών. Του θυμίζει ότι βρίσκεται κοντά στο σταθμό. Σταματά σ’ ένα φα­νάρι να περάσει. Δε φαίνεται να έρχεται αυτοκίνητο από πουθενά, αυτός όμως εκνευριστικά για άλλους περιμένει ν’ ανάψει ο «Γρηγόρης» για τους πεζούς. Λίγο δεξιά του είναι πεσμένο ένα ποδή­λατο που μάλλον στηριζόταν σε στύλο οδικού σήματος. Κοιτάζει προσεκτικά τους περαστικούς, δυο-τρεις προσπερνούν το ποδήλατο κι αδιαφορούν. Κανείς δε δείχνει διατεθειμένος για τίποτα. Δείχνει εκνευρισμένος, τρέχει το σηκώνει, το στηρίζει στο σήμα κι επιστρέφει ξανά στο φανάρι.

Τα μάτια του πρασινίζουν από τον Γρηγόρη που μόλις άναψε. Φτάνει στη μέση της διάβασης και τότε ξαφνικά εμ­φανίζεται, μάλλον από υπόνομο, δεν εξηγείται αλλιώς, φουριόζικο ένα μαύρο «αλήτικο» γερμανικό ΙΧ μεσαίου κυβισμού με τρακαρισμένο το αριστερό του μπροστινό φτερό. Ευτυχώς πάγωσε αυτομάτως μόλις το αντιλήφθηκε και κάρφωσε τις φτέρνες του στην άσφαλτο. Ίσα που δεν τον σκότωσε.

«Σε ξύρισε, καημένε! Ρίχ’ του καμιά μούντζα, του μαλάκα», άκουσε από πίσω του, αλλά δεν έδωσε σημασία και συνέχισε ατάραχος. «Σιγά μην του κάνω μαθήματα οδήγησης».

Έφτασε επιτέλους στο ξενοδοχείο. Μόλις περνάει πίσω από το ιερό της διπλανής εκκλησίας, της αγίας Φωτεινής και ατενίζει με ανακούφιση της είσοδο του. Ένα σύννεφο ανησυχίας χρωματίζει τη ματιά του μέσα από τα τζάμια. Βλέπει να τον παρατηρεί ένας αστυνομικός και βιαστικά κάνει σαν καλό παιδί το σταυρό του κοιτώντας το καμπαναριό και μετά το έδαφος.

Επήγες εις την άκρη του κόσμου, παιδί μου, και δεν εχάθηκες, κ’ εγύρισες.

Και ο Χρηστάκης μας – πέντε ώραις δρόμον επήγε, κ’ έμεινεν εκεί!...

Ε... μόνον οι νεκροί δεν γυρίζουν πίσου!...

Οι πόρτες και τα παράθυρα του ξενοδοχείου «Ερυθραί» στο νεορομαντικό στυλ με τα φθαρμένα γύψινα ανάγλυφα γύρω από τα εξωτερικά τους πλαίσια διατυμπανίζουν παρελθόν, παρόν και την κλασική εποχή της αρχαίας Αθήνας που παριστάνουν. Στο μέτωπό τους χλωμό μερίδιο από το μέλλον του ηττημένου. Επαίτες που δεν τους κοιτά κανείς, γιατί κανείς δεν περνάει από μπροστά τους. Και δε «μιλούν». Άλ­λοι προσπαθούν, αλλά δε λένε πολλά με λόγια.

«Επιτέλους θα βάλω κάτι στο στόμα μου. Όχι μόνο που ήρθες, Γιωργάκη, αλλά και που θα τους βάλεις να πιάσουνε το φονιά. Τον ξέρουνε όλοι…. τον έχουνε… αλλά… Γιατί δε θέλουνε να ησυ­χάσει η ψυχή του Χρηστάκη; Και η δικιά μας.»

«Έχει ακλόνητο άλλοθι, μαμά».

Ο Μιχαλάκης μάλλον δεν έπρεπε να πεταχτεί και μάλιστα έτσι ψυχρά.

«Το φτιάξανε στην αστυνομία, αλλά πού να το καταλάβεις!.. Μη μιλάς. Αν περίμενα από σένα δε θα φώναζα το Γιώργο από την άκρη του κόσμου. Δεν είναι δική σου δουλειά».

«Εντάξει, μαμά, ησύχασε όμως. Τώρα κοντά έγινε το κακό, πρέπει να περάσει καιρός για να το χωνέψουμε…»

«Αχ, τα καλύτερα χρόνια περνάνε και μας αφήνουν τις χειρότερες μέρες.”

«Όχι βιαστικές κινήσεις. Θα πάω όμως στο αστυνομικό τμήμα, θα τους το θυμίσω, θα κάνω αίτηση, ό,τι και να γίνει πρέπει να περιμένουμε. Εσείς στο σπίτι, εγώ στο πανεπιστήμιο.»

«Όχι, δε μπορώ. Φέρε μου νερό, Μιχαλάκη… όχι, κάτσε κάτω.»

«Ναι, ας ξεκινήσει ο Γιώργος και μετά μπορούμε κι εμείς…»

«Εσύ Μιχαλάκη, είσαι μικρός για τέτοια κι εγώ μεγάλη. Σε λίγο θα φύγεις φαντάρος και θα μείνω μόνη. Τα ξέρω εγώ. Πάλι κανείς μαζί μου. Όπως όταν έχασα τον πατέρα σας…..»

Η κουβέντα συνεχίστηκε με απρόσμενη ένταση, δεδομένου ότι ο ένας γιος μόλις επέστρεψε από το εξωτερικό και ακόμα κουβέντα για το πώς περνάει εκεί, τι τρώει, τι παρέες κάνει, όλα όσα θα ρωτούσε μια μάνα.

«Και τον είχε για φίλο ο Χρηστάκης. Τον είχε κολλημένο πάντα στο πλάι του. Στις παρε­λάσεις δίπλα-δίπλα. Μόλις χρειαζόταν ένα σακάκι, ένα παντελόνι, ακόμα και για παπούτσια στον Χρηστάκη ερχότανε.»

«Επειδή έχουνε την ίδια κοψιά, μαμά.»

«Όχι, Μιχαλάκη. Επειδή ο Χρηστάκης μου πάντα έδινε. Σε όλους. Αυτός ήταν ο πατέρας σας, αυτός κράτησε το σπίτι, από το πρωί μέχρι το βράδυ δούλευε για να τρώτε...»

«Τον βοήθησε και ο ….»

«Μην τυχόν και πεις τ’ όνομα του έξ’ από δω.»

«Λέω αυτός έδωσε τη δουλειά στον Χρηστάκη. Τη δική του δουλειά.»

«Ναι, για να τον έχει πρόχειρο. Τι δουλειά ήτανε; Πήγαιν’ έλα. Για να μπορεί να τον παρα­φυλάει κάπου και να τον στείλει στον άλλο κόσμο. Για να μην τον δει κανείς. Ήξερε τις διαδρομές από πρώτο χέρι. Αυτός τα ετοίμασε. Κι αν δεν τον πιάσει η αστυνομία θα τον πιάσω εγώ και θα τον κρεμάσω από το ψηλότερο δέντρο να το δει ο κόσμος όλος. Αν δε βρεθεί κάνας άλλος να μου κάνει αυτή τη χάρη. Τέτοιο κάθαρμα είναι. Δεν έχει πουθενά φίλους αυτός. Όλους τους γέλασε. Τον Χρη­στάκη τον σκότωσε. Μόνο οι αστυνομικοί τον καλύπτουνε και δεν ξέρω ’γω ποιοι άλλοι. Γιατί, Θε μου;»

Σταυροκοπιέται, πιάνει ένα κομμάτι ψωμί και το βουτάει στη δύστυχη σαλάτα που είχαν στο τραπέζι.

«Τι ’ναι αυτό; Πλύμα για χοίρους είναι. Ούτε λάδι έχει. Και θέλουνε να τους δώσουμε και λεφτά.»

Ο Γιώργος Μιχαηλίδης δε δείχνει να βρίσκεται στην καλύτερη θέση της ζωής του. Μηχανικά διορθώνει τη θέση σ’ ένα τασάκι. Κανείς δεν ξέρει ποια είναι η σωστή.

«Μητέρα, ξεκινάς κάτι βιαστικά και….»

«Ναι, πες το… πες το πάλι. Ξεκινάω κάτι και θα τ’ αφήσω στη μέση κι αυτό; Πες το.»

«Δεν ήθελα….»

«Θυμάσαι, Γιώργο, εκείνο το ξαφνικό βάψιμο του σπιτιού; Μας έφαγε όλο το σαββατοκύ­ριακο… κι εσύ μαμά, έβαλες μόνο την πρώτη και την τελευταία πινελιά.»

Συνηθισμένη σε τέτοια πειράγματα η κυρία Μαρία έκανε σαν να μην άκουσε.

«Δεν αφήνω τίποτα στη μέση, Γιωργάκη. Κάνω την αρχή για να μπορείτε να συνεχίσετε εσείς. Για να σας βοηθάω. Τίποτα αν δεν περάσει απ’ τα χέρια μου δε θα γίνει ποτέ. Ξέρω. Και δε βάζω εσένα γιατί έχω αδυναμία στο μικρό. Μη σε πιάνουνε ζήλιες. Εσύ μπορείς, γι’ αυτό σε κου­βάλησα. Πες τι θα κάνεις. Από σήμερα ξεκινάς.»

«Εσένα αγαπάει πιο πολύ, Γιώργο και θέλει να παρατήσεις τις σπουδές για να σ’ έχει κοντά της.»

Μόνο ο Μιχαλάκης κατάφερε να γελάσει με αυτό που είπε και θεώρησε αστείο. Η μητέρα του και ο αδελφός του τον κάρφωσαν με τα μάτια. Ο Μιχαηλίδης του επιστρέφει κάτι μην τυχόν και αλλάξει θέμα η συζήτηση.

«Όχι, θέλει να είμαι εδώ για να σε προστατεύω.»

Ο Μιχαλάκης ανταποκρίνεται. Νομίζει πως βρήκε ευκαιρία σώσει τη θέση του και όπως συ­νήθως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις τα κάνει χειρότερα:

«Θέλει να σε σώσει μη μπλέξεις με τους αριστερούς στο πανεπιστήμιο.»

Κατάλαβε και δεν έκανε πως γελάει μ’ αυτό.

Η μητέρα ξεκουράστηκε και σταματάει το διάλειμμα.

«Θα τα καταφέρεις, Γιώργο. Είμαι σίγουρη. Θα τον στείλεις στο απόσπασμα. Όλα τα κατα­φέρνεις εσύ. Θες δε θες. Του αξίζει. Ο κακομοίρης ο Χρηστάκης δεν ήξερε ότι βοηθούσε μια ζωή το φονιά του, αυτόν που θα του έπαιρνε τη ζωή. Σειρά μας τώρα.»

Ο Τζαμάνης, το «κάθαρμα» της Μαρίας Μιχαηλίδου, ήταν ο συμμαθητής του Χρηστάκη που βρήκε από ποιον θα αντιγράφει στις εξετάσεις ώστε να τελειώσει το σχολείο «αναίμακτα» χωρίς να μένει μετεξεταστέος ή «στον τόπο», να χάνει χρονιές. Και τελείωσε το σχολείο εύκολα χωρίς να χρειάζεται διάβασμα. Τον αντέγραφε ακόμα και στο ντύσιμο. Του δάνειζε ρούχα που ζήλευε. Η οικο­γένεια Μιχαηλίδη με πατέρα οδηγό φορτηγού είχε άνεση να ζει καλύτερα. Κάποτε του υποσχέθηκε ότι θα του ανταποδώσει τα χρωστούμενα: «Θα με αντιγράψεις κι εσύ μια μέρα». Ο Χρηστάκης τότε γέλασε, το βρήκε ευχάριστο. Δεν ήταν σίγουρο όμως.

«Πού να ’ξερε σε τι κακό θα του έβγαινε αυτή η κατάρα, Θε μου.»

Πάνω στο επακόλουθο αναγκαστικό σταυροκόπημα:

«Τελευταία είχε αλλάξει λουκ ο… τέτοιος, μαμά.»

Παραλίγο να πει το ακατάλληλο όνομα ο Μιχαλάκης, σίγουρος για το «λουκ» ότι από τη μέρα που το έμαθε ο ίδιος, ότι όλος ο κόσμος ήξερε τι σημαίνει.

«Δεν ξέρω σ’ αυτό, αλλά στα ρούχα, από την ώρα που πιάστηκε το κάθαρμα και τα κονόμη­σε άλλαξε. Φόραγε τα πέτσινα κι έκανε τον Αμερικάνο. Όταν ήρθε στο σπίτι, εγώ εξηγούσα στον Χρη­στάκη ότι δε θα του βγει σε καλό που τον είδα στον ύπνο μου να μετράει λεφτά.»

Όταν ο Τζαμάνης μπήκε στο σπίτι τους και πρότεινε στον Χρηστάκη τη δουλειά που μέχρι εκείνη τη μέρα έκανε ο ίδιος, η Μαρία Μιχαηλίδου δεν το είδε με καλό μάτι. Δεν τον είχε συμπαθή­σει ποτέ της άλλωστε, ως συνέχεια της αντιπάθειάς της στον πατέρα και τη μάνα του.

«Κάτι πήγα να πω, τι δουλειά είναι αυτή; Να γυρνάει και να μοιράζει τρόφιμα στους ανή­μπορους; Και ποιος τον πληρώνει; Κι αν του τα κλέψουνε στο δρόμο σε ποιον θα δώσει λόγο;»

«Ελεγκτής των προμηθειών ήτανε, μαμά. Μετέφερε τις εντολές για τις ποσότητες που δι­καιούται κάθε μέρος…»

«Ξέρω…. Αλλά όταν άνοιξα το στόμα μου, φοβήθηκε ότι θα έλεγα στον Χρηστάκη να μην πάει. Τα μάτια του κοκκινίσανε, γεμίσανε αίμα, δεν ξέρω πού το βρήκε, γιατί αυτουνού στις φλέβες μόνο οινόπνευμα κυκλοφοράει και δηλητήριο. Το φτύνει σε όποιον του πηγαίνει κόντρα στις κομπί­νες. Αλλουνού το αίμα ήτανε. Τώρα του Χρηστάκη μου!...»

«Μητέρα, ηρέμησε, μη σκέφτεσαι μόνο αυτά».

«Κρέας πάρε, Γιωργάκη. Κρέας. Μισή μερίδα έγινες εκεί στην Αγγλία…»

Ο Μιχαλάκης στην τσίτα:

«Σκοτία, μητέρα, Σκοτία».

«Μιχαλάκη, δε δίνω εγώ εξετάσεις. Ο Γιώργος σπουδάζει… να δούμε μέχρι πότε.»

«Και θα με διώξουν αν συνεχίσω τις απουσίες, μάνα», βρήκα ευκαιρία να θέσω το θέμα μου, αλλά…»

«Τίποτα πάνω από το ιερό. Τίποτα πάνω από τη μνήμη του αδερφού σου. Δε μπορώ Σε λίγο θα πετάγομαι στον ύπνο μου με φίδια στο μαξιλάρι. Άμα ο αδερφός σου δε λιώνει και στριφογυρ­νάει στο μνήμα να δω τι θα κάνεις τα πτυχία σου. Άμα σου πλήρωνα εγώ θα έβλεπες. Αυτοί του ιδρύματος δε νοιάζονται να είναι εντάξει ο τύπος που σπουδάζουνε. Μας ξέχασες εμάς. Οικογένειά σου τώρα αυτοί;»

«Εντάξει, μάνα, δε λέω να φύγω, τώρα…»

«Πού να τρέχεις τώρα, κάνει και κρύο στη Σκοτία, την Αγγλία της μαμάς.»

Γελάει μόνος του ο Μιχαλάκης, αλλά στην κουβέντα δεν κατάφερε ακόμα να μπει.

«Κάτι θα γίνει, μητέρα.»

«Άντε να γίνει. Το ξέρω, θα γίνει. Σήμερα πια μπορεί να πάει κάτω μια μπουκιά».

Ο Μιχάλης κάνει άλλη μια προσπάθεια να μπει στην πνευματική διεργασία των μεγάλων, σα να καθόταν στην ουρά του για καβγά:

«Μεγάλη μπουκιά κι αυτή η κουβέντα σου, μάνα».

Η Μιχαηλίδου έχασε μια καλή στιγμή και ζητά βοήθεια από τον μεγαλύτερο:

«Πες κάτι, αλλιώς δε θα σταματήσει ο Μιχαλάκης τις εξυπνάδες.»

Τη χάρη αυτή προλαβαίνει και την κάνει άλλος: φωνές που δυναμώνουν έρχονται από τη μεριά του κέντρου της πόλης διακόπτουν τη συζήτηση. Μια ντουντούκα ομάδας φοιτητών που μετά από διαδήλωση περνούν έξω από το ξενοδοχείο και σκορπούν στον αέρα ένα σύνθημα για τα οικο­νομικά συστήματα που υποστήριζαν οι δυο αντιμαχόμενοι κόσμοι της Ελλάδας και αντίστοιχα οι δυο κοινωνικές τάξεις που συγκρούονταν, η μια με το σώμα της η άλλη με μισθοφόρους. Ένας με σπρέι αφήνει μια κόκκινη «πινελιά» στη τζαμαρία.

Η κυρία Μαρία μετά από το αναμενόμενο βρισίδι της για τους «κομμουνιστές που χαλάνε τον κόσμο», αφού πρώτα σιγουρεύτηκε έφυγαν οι ενοχλητικοί φοιτητές που τους πήραν στο κυνήγι άλλοι, άλλης ομάδας, ξεκίνησε να επαναφέρει την κουβέντα εκεί που ήθελε από την αρχή, από μέρες, από μήνες, από τον θάνατο του γιου της:

«Μας βολοδέρνουν κι αυτοί. Ούτε να μιλήσουμε δε μπορούμε εδώ στην Αθήνα».

«Να πάμε στο χωριό μας, μαμά, να μπορούμε να τα λέμε;».

Πράγματι ο Μιχαλάκης πήγαινε από την αρχή γυρεύοντας. Από τότε που έμαθε να μιλάει.

«Στο Γουτούπι, όσο και να ψάξεις, μόνο πατάτες και καρπούζια θα βρεις χωμένα και κλειδω­μένα σε αποθήκες. Εμείς θέλουμε ν’ ανοίξουμε συρτάρια, να τους αναγκάσουμε να τ’ ανοίξουν να βγει η υπόθεση έξω. Και δε μου λέτε, γιατί οι Αθηναίοι αστυνομικοί δεν ψάχνουν το δολοφόνο του αδελφού σας; Από κει ξεκινάμε. Γιατί;»

«Όχι Αθηναίοι, Μάνδρα», διορθώνει, όπως πάντα ο Μιχαλάκης.

«Χειρότεροι αυτοί. Να μου το θυμηθείς.

Ένα ακουστικό σταθερού τηλεφώνου ταλαιπωρείται από τις φωνές και τα σάλια αγριεμένου που μιλά και ζει τα λόγια του σε όμορφο για κείνον όνειρο.

«Τα κινητά να τα ξεχάσεις από τώρα. Να πας να του πεις ότι τώρα εμείς χτυπάμε πρώτοι. Θα τους διαλύσουμε ώσπου να κλάσουνε. Κι άμα τα όργανα δούνε ότι δεν τα καταφέρνουμε…» -γελάει- «…παραδίδουμε και μαθήματα στις αρχές».

Κοιτά μέσα από το παράθυρο απέναντί του που είναι βορινό. Μπροστά του μεγάλα χωράφια, κοίτες παραιτημένων χειμάρρων, καμένα αυτοκίνητα, αγροτικά φορτηγά εν κινήσει και μια θολούρα στον αέρα από υγρασία, κάτω από σύννεφα που ούτε να διαλυθούν λένε, ούτε να ενωθούν. Δεν φυσάνε άνεμοι γιατί δεν κουνιούνται φύλλα στους θάμνους. Δέντρα δεν φαίνονται. Το τοπίο θυμίζει πεδίο βολής. Από μακριά κάθε τόσο ακούγονται βροντές, πυροβολισμοί από κυνηγετικές καραμπίνες, αλλά και άλλων όπλων. Αυτή είναι η θέα από το μόνο ανοιχτό βορινό παράθυρο του πρώτου ορόφου. Τα άλλα δύο έχουν κλειστά παντζούρια. Στο δεύτερο όροφο βορινά είναι τρία παράθυρα μικρότερα με κάγκελα. Είναι το αστυνομικό τμήμα Μάνδρας Αττικής και μια τηλεφωνική του συσκευή.

«Όταν βλέπετε τα πράγματα να πηγαίνουν κάπου φροντίστε να λείπετε από κει κοντά. Αυτό να τους πεις. Όλα θα γίνουν χωρίς αυτούς που τώρα τους έπιασε να νοιάζονται.»

Ο Κωνσταντίνος Σύρμας παλεύει με το ακουστικό του σταθερού τηλεφώνου παλαιάς εποχής Intracom-ΟΤΕ από την Ανατολική Γερμανία. Το ακουστικό δε μπορεί ν’ αμυνθεί στις αλλεπάλληλες λαβές που δέχεται από τον εκνευρισμένο πελάτη του που δείχνει έτοιμος να το φυτέψει στο γρα­φείο.

«Και οι αστυνομικοί θα κάνουνε ό,τι πρέπει, αλλά μετά. Ακούς; Με-τά. Τίποτ’ άλλο. Εμείς θα τους τα λέμε;»

Κλείνει το τηλέφωνο και θυμάται κάτι και διορθώνει:

«Οι μπάτσοι».

Το ξενοδοχείο «Ερυθραί» αδιαφορεί για τις πρόσφατες εξελίξεις. Δεν ξέρει ότι σε λίγες μέρες θα έχει καεί ολοσχερώς.

Για την ώρα καίγεται ο Γιώργος Μιχαηλίδης και προσπαθεί να στρέψει τη συζήτηση με τη μητέρα του αλλού από την αδιέξοδη εκκίνηση δράσης για επανεξέταση της υπόθεσης του θανάτου ενός διανομέα τροφίμων ανθρωπιστικής βοήθειας, του αδελφού του. Ξέρει ή καλύτερα νομίζει, ότι το θέμα αυτό δεν ενδιαφέρει κανέναν άλλο παρά μόνο τη μητέρα του. Σηκώνει το ποτήρι του με το λευκό κρασί και κάνει μια λογοτεχνική πρόποση:

«Μόλις ήρθα αισθάνθηκα, όπως έγραφε ο Βιζυηνός, “Τόσον ολίγους που τους αφήκα τους εδικούς μου, τους εύρισκον ολιγωτέρους”.»

«Να διαβάζεις λιγότερο, Γιωργάκη, μη σου τύχουνε κι εσένα. Δε σε κούρασε το ταξίδι; Στην υγειά σας, αγόρια μου. Εσείς που μου μείνατε.»

Ο Μιχαλάκης βρήκε τη στιγμή να θυμίσει ότι δεν θεωρείται ακόμα χρήσιμος:

«Υγεία και μη σε νοιάζει μαμά, αν δε θέλει ο Γιώργος, θα τρέξω εγώ».

«Εσύ ’σαι μικρός για τέτοια».

Όπως όλοι οι μικροί που θέλουν να πιάσουν κι αυτοί ένα στασίδι στην εκκλησία, δεν αντέχει και σηκώνεται από το τραπέζι, κίνηση που μια μητέρα εποχής δεν επιτρέπει:

«Κάτσε κάτω. Σ’ έπιασε πάλι; Να τρέχεις χωρίς λόγο για να μη μ’ ακούς;».

«Να σου φέρω το νερό, μαμά. Αν περιμέναμε από αυτούς!...»

«Θέλανε και αύξηση τρομάρα τους. Γι’ αυτό είμαστε σε τέτοια χάλια όλοι τώρα. Θέλουνε και δικαιώματα. Άμα βγούνε αυτοί οι τρομοκράτες …… Καλά κάνουνε και τους σκοτώνουνε στο ξύλο. Μετανάστες…. Θα μας φάνε… Αυτοί θα τους …. Η δημοκρατία τους. Θα την πληρώνουμε…… Στα χω­ράφια…..»

Μετά από λίγο ξεκαθαρίστηκε γι’ άλλη μια φορά ότι δε συνέφερε να αναθέσουν σε δικη­γόρο την υπόθεση και μόνο αυτή η επιλογή θα ήταν καταδικαστική εναντίον τους. Ν’ απευθυνθούν σε ΜΜΕ δεν ήταν εποχή τώρα εν μέσω εμφυλίου και μέσων που λειτουργούσαν από συνήθεια χωρίς να πληρώνουν χωρίς να εισπράττουν τίποτα, χωρίς να νοιάζονται ποιος παρακολουθεί την ενημέρω­ση που προσφέρουν. Οι δημοσιογράφοι κάνουν πως δουλεύουν επειδή κάποιοι κάνουν πως τους παρακολουθούν και κάποιοι πως τους πληρώνουν.

«Ο Χρηστάκης μου ήταν με την δημοκρατική παράταξη και δεν τον σκότωσε για τα πολιτικά ο εξ’ από δω. Δεν ήταν κομμουνιστής…»

«…ριζοσπάστης αριστερός, μαμά… οι κομμουνιστές ήταν κάποτε….»

« Τον πατέρα σας θα τον τρώγανε οι αντάρτες εκτός αν έβγαινε στο βουνό κι αυτός. Τότε όμως θα τον έτρωγα οι χωροφυλάκοι. Γλύτωσε γιατί δεν είχε πάει ποτέ με κανέναν. Αλλά μου τον πήρε το ζάχαρο. Γιώργο, έκανες την εξέταση;»

«Ούτε εγώ την έκανα, μαμά», βγαίνει παραπονούμενος στην αναφορά ο Μιχάλης που τον αγνόησε η μάνα μας.

«Εσύ είσαι μικρός ακόμα. Το ζάχαρο σε νοιάζει;»

«Ζαχαροδιαβήτης, μαμά.»

Αργά η γρήγορα η κουβέντα θα έφτανε πάλι στο γνωστό θέμα και στα γνωστά πρόσωπα.

«Το κάθαρμα πρέπει να το πιάσει κανείς… αλλά κανείς δε θα το πιάσει. Κάποιος θα του το πληρώσει κι αυτουνού και θα πάρει πίσω τη ζωή του Χρήστου μου με τη δική του. Και να έχω πε­θάνει και να μην το μάθω ποτέ, όποιος και να ’ναι που θα κάνει το ψυχικό και τη μισή μου ζωή να έχει πάρει, θα του εύχομαι μέχρι να πεθάνω να χαρεί την άλλη μισή μου. Αχ, το παιδί μου να ήταν εδώ να σου μίλαγε, Γιώργο, να σου πει να τρέξεις, αλλά μου το είπε εμένα. Τον είδα καβάλα σε άσπρο άλογο που έγινε δυο μέτρα λάκκος και άσπρα χρυσάνθεμα από την αυλή της εκκλησίας, που είχε κλέψει για μένα και τον κυνηγούσε ο επίτροπος ως τα είκοσί του όπου τον έβλεπε του το θύμι­ζε.»

Ο Μιχαηλίδης δεν αντέχει τέτοιους μονόλογους και μάλιστα σε επανάληψη. Συν τοις άλλοις του φέρνουν στο μυαλό ότι κινδυνεύει να μην ξεμπερδεύει γρήγορα. Τον προδίδει το αριστερό του χέρι που με τον αγκώνα στο τραπέζι δεν κρατάει πια το κεφάλι, αλλά τραβά πολλές φορές, συνεχώς το λοβό του αριστερού του αυτιού. Ο μονόλογος δεν σταματά:

«Θα τον πιάσουνε, είμαι σίγουρη, θα τον πιάσουνε, ζωντανό ή νεκρό. Δε μπορώ χωρίς τον Χρηστάκη, αλλά ας πληρώσει το κάθαρμα και… Φέρε μου άλλο νερό.»

Ο Μιχαλάκης σηκώνεται βιαστικά να υπακούσει αν και ξέρει ότι τσάμπα θα το κάνει. Μέχρι να γυρίσει με την κανάτα στο χέρι η μητέρα του θα έχει πια ξεχάσει ότι κάτι ζήτησε.

«Μάνα, θέλω όσο τίποτα να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, αλλά αν ενοχλούμε την αστυνομία, μάλλον χειροτερεύουμε την κατάσταση. Ίσως αν περιμέναμε…»

«Εγώ θα μείνω εδώ. Δε θα κοιμηθώ ποτέ αν δεν μάθω εγώ κι ο κόσμος όλος ότι αυτός που σκότωσε το παιδί μου είναι το κάθαρμα. Ούτε εσύ θα ησυχάσεις ποτέ».

Από εκείνη τη στιγμή δε θα σταμάταγε να λέει για τον Τζαμάνη τα ίδια και τα ίδια. Όσα σέρ­νει η σκούπα, αλλά τα σηκώνει ο άνεμος και τα ξανασκορπίζει στην αυλή. Κι άντε πάλι να τα σέρνει η σκούπα για τον άνεμο και ο άνεμος για την σκούπα. Σε λίγο ο Μιχαηλίδης θα είναι έτοιμος να πι­στέψει ότι ο ίδιος σκότωσε τον αδελφό του και αν ήταν να πάει στην αστυνομία θα το έκανε για να παραδοθεί. Η μητέρα του εν τω μεταξύ είχε ξεθάψει τον αδελφό τους.

Ο Μιχαλάκης επιστρέφει με την κανάτα στο χέρι γεμάτη νερό απ’ όπου μόνο αυτός ήπιε από αμηχανία που ήταν εκτός παιχνιδιού. Ο Γιώργος είπε να γράψει έναν επίλογο:

«Από τις αρχές δεν έχουμε να περιμένουμε τίποτα θετικό. Τώρα όμως πέρασε ο καιρός που χρειάζονται για την γραφειοκρατία. Ωρίμασε η υπόθεση…»

«Και θα πέσει μόνη της από το δέντρο; Τόσο καιρό είμαστε χωμένοι στο σπίτι τι έγινε; Ε; Τι κάνανε; Στο λέω, το προστατεύουνε αυτό το απόβρασμα της κοινωνίας. Εδώ θα γίνουνε όλα. Μετά πας και σπουδάζεις ό,τι θες. Δε θα χαλάσει το πανεπιστήμιο άμα χάσεις μια χρονιά.»

«Μητέρα δεν είναι έτσι τα πράγματα. Δεν πάει με χρονιές, πάει με εργασίες.»

«Τι λες τώρα;»

«Λέω, τέτοια υποτροφία σαν τη δικιά μου δε μπορεί να βρει εύκολα κανείς, μάνα. Μπορεί να την χάσει όμως.»

«Τον αδερφό σου έχασες και….»

«…και πονάω όπως κι εσύ. Δε μπορούμε όμως. Με τι λεφτά θα μείνουμε σε ξενοδοχείο; Δεν ξέρω και πόσο καιρό. Οι κρατικές υπηρεσίες είναι αργές. Μπορεί να τραβιόμαστε μήνες.»

«Όλη μας τη ζωή θα τραβιόμαστε άμα δεν κρεμάσω το καθίκι. Όλα μας τα κτήματα θα που­λήσω και το σπίτι και τα δαχτυλίδια μου, όλα. Δε μου φτάνανε να σε σπουδάσω στην Αγγλία…. Το ξέρω Μιχαλάκη, στη Σκοτία… Αλλά φτάνουνε για να μείνω εδώ και να τους βάλουμε να πιάσουν αυτό το κτήνος που κανείς δεν είδε, κανείς δεν άκουσε. Πού στο διάολο είναι τώρα, Μιχαλάκη;»

«Κρύβεται. Αν είναι ζωντανός ή ελεύθερος.»

Ο Μιχαηλίδης βάζει μπροστά το εφικτό, δηλαδή μην κάνουμε τίποτα:

«Δεν είναι οι ώρες κατάλληλες να εκτεθούμε στις αρχές. Και δε θα φέρουμε τον Χρήστο πίσω.»

«Θα επιτρέψουμε όμως στην ψυχή του να ηρεμήσει.»

Ο Μιχαλάκης, ως νεαρότερος έχει πρόχειρη τη συνωμοτική σκέψη:

«Αλλά αν η αστυνομία μάθει ότι ψάχνουμε υπόθεσή της θα μας στείλει κλιμάκιο.»

«Μπα; Υπόθεσή της είναι ο …. Έννοια σου, έχουν άλλα ν’ ασχολούνται, όχι μ’ εμάς».

Ο Μιχαηλίδης αρπάζει μια ευκαιρία σαν ατάκα σε αμφιθέατρο:

«Αυτό σου λέω, μητέρα. Δεν θ’ ασχοληθούν μ’ εμάς τέτοιες μέρες.»

«Με το Χρήστο μας θ’ ασχοληθούν, όχι μ’ εμάς. Εδώ είναι το υπουργείο, θα τους βάλει χέρι... Άμα βρούμε έναν σοβαρό υπάλληλο, θα τους τυλίξει σε μια κόλλα….»

«Ή θα μας στείλει στο τμήμα που κρατάει την υπόθεση του Χρήστου σε δικό του συρτάρι». Και είναι και μακριά από δω. Πώς θα πηγαινοερχόμαστε, μητέρα;»

Ευτυχώς δεν χρειάστηκε να υπομείνει την αναμενόμενη απάντηση της μητέρας του. Προλα­βαίνει και μπαίνει στη μέση ένα κοριτσάκι που της ζητάει ν’ αγοράσει χαρτομάντιλα, για να πάρει κάτι να φάει. Η κυρία Μαρία προλαβαίνει και του χώνει ένα χαρτονόμισμα στο μπλουζάκι. Φτάνει έξαλλος ο σωματώδης υπέρβαρος ρεσεψιονίστας που μόνος δε μπορεί να ελέγξει την κίνηση σε ολόκληρο ξενοδοχείο, σβερκώνει το κοριτσάκι και ζητώντας συγνώμη από την οικογένεια Μιχαηλίδη το πετάει έξω.

Η Μαρία Μιχαηλίδου λυπάται που και πατριωτάκια τους κάνουν αυτή τη δουλειά.

Ο Γιώργος εξηγεί ότι κατά πάσα πιθανότητα το κοριτσάκι αυτό είναι νοικιασμένο από κάποιον που προστατεύει και παραφυλά στη γωνία, ότι δε θα ξαναδεί τους γονείς του, δεν έχει καλό μέλλον, ότι στην καλύτερη περίπτωση θα γίνει χορεύτρια ξεκινώντας την καριέρα της στην πορνεία.

Ο Μιχαλάκης δειλά αφηγείται ένα παρόμοιο περιστατικό που άκουσε, όπου αποδείχθηκε ότι το κοριτσάκι ήταν άνθρωπος του καθεστώτος και το έστειλαν για να κλέψει λόγια μιας παρέας αντιφρονούντων. Η μητέρα τους δεν δίνει σημασία, ο αδελφός του τον χλευάζει. Τι να κάνει ο Μιχα­λάκης, χειροτερεύει γι άλλη μια φορά την εικόνα του κάνοντας τη θεωρία του που κρύβεται πίσω από την ιστορία λιγότερο πιστευτή. Απλώνει στο τραπέζι άλλη ιστορία όπου το σύστημα εξετάζει ως στασιαστές αυτούς που ερευνούν ανεξιχνίαστες δολοφονίες συγγενών, φίλων, συναδέλφων. Και συ­νεχίζει για όσους δεν κατάλαβαν ότι δεν έχει να προσφέρει τίποτα στον προβληματισμό των μελών της οικογένειάς του και κανενός άλλου:

«Υπάρχουν και ακτιβιστές που το κάνουν, αλλά αν απευθυνθείς σ’ αυτούς την άλλη μέρα εί­σαι φυλακή.»

Μετά από λίγο βλέπουν από το τζάμι το κοριτσάκι να δίνει το χαρτονόμισμα σ΄ έναν αρκετά μεγαλύτερο, αλλά νεαρό, που την περίμενε πίσω από παρατημένο φορτηγάκι. Η Μιχαηλίδου βυθίζε­ται ξανά στα δικά της για να ξεφύγει από τη νέα στενοχώρια:

«Θέλω αυτό το κάθαρμα που μου πήρε τον Χρηστάκη μου, το θέλω τώρα μπροστά μου.»

Δεν προσέχουν ότι από το τζάμι περνούν προς την είσοδο μια σχεδόν γηραιά κυρία με βυσ­σινί κουρασμένο ταγιέρ σέρνοντας έναν κακοντυμένο άνδρα προχωρημένης νεότητας. Ο ρεσεψιονί­στας τους βλέπει στην είσοδο και σηκώνει ανήσυχα το κεφάλι και παραξενεύεται.

«Παρακαλώ, παρακαλώ, ποιον θέλετε;»

Μόνο που δεν τους έσπρωξε για να προλάβει να κλείσει με μια λοξή ματιά του την πόρτα του εστιατορίου. Έτσι μειώνει τις πιθανότητες πλιάτσικου από πεινασμένους που εισβάλουν στο ξε­νοδοχείο.

Αν το εστιατόριο του ξενοδοχείου ήταν γεμάτο θα είχε προκληθεί αναστάτωση ότι κάπου εκεί κοντά έσκασε βόμβα. Όμως μια παρέα και δυο μοναχικοί πελάτες σε άλλα τραπέζια δεν είναι κατάλληλο περιβάλλον για διάδοση φήμης:

«Κυρά-Μιχαηλίδη... Γεια και χαρά σου», ακούγεται δυνατά μια βαριά γυναικεία φωνή, η βόμβα.

Ο Μιχαηλίδης βλέπει την κυρία με το βυσσινί κουρασμένο ταγιέρ ακαθόριστης τρίτης ηλικίας να γυρίζει προς τη ρεσεψιόν:

«Ευχαριστώ, καλέ κύριε, τους βρήκα».

Γυρνά στον ακόλουθό της:

«Αυτοί δεν είναι; Έλα κι εσύ, περπάτα.»

Και πλησιάζει τραβώντας πίσω της έναν κατά πάσα πιθανότητα τριαντάρη μετρίου αναστή­ματος που πάχυνε πρόσφατα, όπως μαρτυρούν το στενό πουκάμισο και το στενό παντελόνι που μετά βίας φορά. Έχει παράξενα σκυμμένους τους ώμους του και ψηλά το κεφάλι, όχι όμως περήφα­να, αλλά απολογητικά σαν παιδάκι που έκανε σκανταλιά και ψάχνει απελπισμένα να δει τη συγχώρε­ση στα μάτια των μεγαλύτερων. Φτάνοντας στο τραπέζι αποκαλύπτει ένα απελπιστικά πρόσωπο της μονοδιάστατο, βγαλμένο από τη Γερνίκα του Πικάσο. Η κυρά-Γαλάτεια με το βυσσινί ταγιέρ λύνει το μαντήλι από το κεφάλι και το περνά στο λαιμό της.

Ο τριαντάρης πηγαινοέρχεται καρφωμένος σε μισό τετραγωνικό μέτρο σαν να σκάει για κα­τούρημα μετρώντας με τα μάτια τα πλακάκια στο πάτωμα. Ο Μιχαηλίδης τον βρίσκει τυλιγμένο σε ρούχα που δεν ταιριάζουν ούτε στο χώρο, ούτε στο σώμα. Ακόμα πιο αταίριαστη βιτρίνα, ένα παιδι­κό ταλαιπωρημένο πρόσωπο, που πυκνά κατάμαυρα γένια το γδέρνουν σίγουρά εδώ και τουλάχι­στον μια βδομάδα και όχι μόνο την τελευταία.

Η Μαρία Μιχαηλίδη έκπληκτη δείχνει να χαίρεται, σηκώνεται και μένει ακίνητη.

«Γαβρήλο, παιδί μου, εσύ είσαι; Πού χάθηκες; Μας λαχτάρισες. Μιχαλάκη, φέρε καρέκλες. Τρέχα. Έλα κοντά να σε δω, Γαβρήλο μου.»

Ο Μιχαλάκης πετάγεται, δίνει με το ζόρι χειραψία στον επισκέπτη τραβώντας του το χέρι σχεδόν από το πάτωμα δίπλα στη ματιά του.

«Πού ’σαι, ρε Γαβρήλο κι έλεγα σε πήρανε φαντάρο; Δυο μερόνυχτα με είχε η μάνα μου να τρέχω να σε ψάχνω στα χωράφια.»

Η κυρά-Γαλάτεια δείχνει έκπληκτη:

«Γιατί στα χωράφια;»

«Από κει που είπε πως μας ήρθε», εξηγεί η Μαρία Μηχαηλίδου.

Ο Γαβρήλος δεν ομιλεί. Κοιτάζει επίμονα τον Μιχαηλίδη.

«Εσύ είσαι ο Γιώργος;»

«Με είχες ακουστά, ε; Κι εγώ το ίδιο.»

Πριν τις αναμενόμενες τυπικές συστάσεις, η κυρά-Γαλάτεια εκπλήσσει:

«Ο Κωνσταντίνος μας είπε ότι χάσατε το μεγάλο σας γιο, συλλυπητήριά μου. Σήμερα δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει. Τον έφαγαν οι κομμουνιστές;»

Η Μιχαηλίδου έχει από καιρό έτοιμη την απάντηση:

«Ξέρω πολύ καλά ποιος.»

Ο Γιώργος προσπαθεί να βρει μια άκρη.

«Συγνώμη, Ποιος είναι ο Κωνσταντίνος, κυρία μου; Εσείς υποθέτω είστε η μητέρα του Γα­βρήλου.»

«Κωνσταντίνος, ο δεύτερος γιος μου, κύριε. Μας είπε πως μένετε εδώ. Συγνώμη, είμαι η Γαλάτεια Σύρμα. Το γιο μου τον Γαβρήλο τον ξέρετε.»

Ο Μιχαλάκης με δυο καρέκλες στα χέρια κατεβάζει ιδέα και ανησυχεί.

«Πολλά ξέρει ο άλλος γιος σας κυρία.»

«Του το είπε ένας οδηγός που περνάει συχνά από το χωριό σας, νομίζω Θανάσης είναι. Ήμασταν έτοιμοι να πάμε να σας βρούμε στο Γουτούπι, ο Θεός μας φύλαξε κι έμαθε ο Κωνσταντίνος ότι Αθήνα μόνο εδώ ερχόσαστε, από την εποχή του ανδρός σας, κυρά μου, Θεός σχωρέσ’ τον κι αυ­τόν.» Κάνει το σταυρό της ακολουθεί η Μαρία Μηχαηλίδου. Ο Γαβρήλος τρίτος, με δυσκολία σα να μπερδεύεται κοιτώντας επίμονα τη μητέρα του, σαν να ήθελε να δει πώς γίνεται. Ο Μιχαηλίδης αδιαφορεί και πιάνει τον αριστερό λοβό του αυτιού του. Ο Μιχαλάκης συλλαμβάνεται από επιτακτι­κό βλέμμα της μητέρας του και σταυροκοπιέται κι αυτός βιαστικά, πάνω-κάτω για να ξεμπερδεύει και αμύνεται με μια ερώτηση:

«Κι αυτό το ήξερε ο άλλος γιος σας;

«Όχι, αυτό μου το είπε ο Γαβρήλος.»

Μέχρι να τοποθετήσει τις καρέκλες ο Μιχαλάκης και να κάτσουν στο τραπέζι οι δύο επι­σκέπτες ο Μιχαηλίδης με το αριστερό χέρι να τραβά συνεχώς το λοβό του αριστερού αυτιού του ζυ­γιάζει με το μάτι μια τον Γαβρήλο μια τη μητέρα του τη Γαλάτεια.

Όλοι καθιστοί πια και μια σιωπή αμηχανίας περιφέρεται από τα πρόσωπα των συνδαιτυ­μόνων στα δάχτυλα του δεξιού χεριού του Μιχαηλίδη που παίζουν επίμονα με το δύστυχο τασάκι που περιποιήθηκε και πριν. Η Γαλάτεια Σύρμα παίρνει πρωτοβουλία να σπάσει τον πάγο:

«Ήρθαμε να σας ευχαριστήσουμε, κυρά Μαρία, σώσατε το γιο μου, ο Θεός να σας το δώσει πίσω.»

«Αχ, το δικό μου γιο δε θα μου τον δώσει πίσω. Αυτόν κανένας δεν τον βοήθησε.»

Η Μιχαη­λίδου που δεν ξαφνιάστηκε με καμία ερώτηση της κυρά-Γαλάτειας νοιώθει ότι επιτέλους επικράτησε το δικό της κλίμα στην ατμόσφαιρα. Η συνομιλήτριά της πιστεύει ότι τα ξέρει όλα, αλλά δε χάνει ευ­καιρία να ρωτάει.

«Συμπαθάτε με, τον ξεκάνανε σε αναμπουμπούλα;

«Όχι. Εγώ ξέρω ποιος, αλλά η αστυνομία….»

Η κυρία με το βυσσινί κουρασμένο ταγιέρ, πετάει τη δεύτερη βόμβα:

«Α, γι’ αυτό μου είπε ο Κωνσταντίνος να σας φέρω σπίτι.»

Για τον Μιχαλάκη δεν έπεσε βόμβα, αλλά τον τσίμπησε σφήκα και βάζει τις φωνές:

«Όπα, όπα, τι γίνεται εδώ κυρία…. Γαλάτεια, είπατε; Συγνώμη που δεν το θυμάμαι, ο Γα­βρήλος όσο έκατσε σπίτι μας ποτέ δεν ανέφερε τίποτα για το σπίτι του.»

«Για να μη με πάτε πίσω.»

Ο τριαντάρης Γαβρήλος μίλησε. Η σκληρή βραχνάδα που κάλυψε τα λόγια του λιμάρισε τ’ αυτιά του Μιχαηλίδη που απορούσε αν το άτομο μιλάει. Η απορία του τον μπερδεύει τι να ρωτήσει πρώτο. Αλήθεια γιατί να μην επέστρεφε στο σπίτι του; Και σε νοσοκομείο να βρισκόταν, αφού συ­νήλθε δεν είχε να κάνει τίποτα άλλο. Δεν ρώτησε όμως γιατί τον πρόλαβε η Μαρία Μιχαηλίδου:

«Μα γιατί, Γαβρήλο να μη γυρίσεις; Μήπως δεν θα σε περιποιόταν η μάνα σου; Μια χαρά γυναίκα δείχνει.»

«Ευχαριστώ. Αλλά μη σας έλεγε πως ότι τον έδιωξα. Από άλλο σπίτι τον έδιωξαν κι από τότε εξαφανίζεται σα να μην πω τώρα.»

«Δεν κατάλαβα, κυρία…. Ποιο άλλο σπίτι»

«Καλά, ασ’ το τώρα αυτό». Η κυρία με το βυσσινί ταγιέρ μαζεύει λόγια που πέταξε.

Ο Μιχαλάκης δεν ξεχνιέται και προλαβαίνει άλλη μια ερώτηση που έτρωγε τον Μιχαηλίδη:

«Γιατί ο άλλος γιος σας θέλει να μας πάτε σπίτι σας;»

«Να σας φιλοξενήσουμε για να κάνετε τη δουλειά σας. Δουλεύει στην αστυνομία, καλέ.»

Οι δυο γιοι της Μαρίας πάγωσαν και αντάλλαξαν ασυναίσθητα διακριτικές ματιές. Ο ένας γιος της κυρίας με το βυσσινί κουρασμένο ταγιέρ πριν από λίγο καιρό βρέθηκε αναίσθητος στην αυλή τους, τον περιποιήθηκε η μητέρα τους κι εκείνος εξαφανίστηκε μυστηριωδώς, εμφανίζεται τώρα με τη μητέρα του που τους ζητά να πάνε σπίτι της γιατί ο άλλος γιος της που ξέρει για το θάνατο του Χρηστάκη και δουλεύει στην αστυνομία έδωσε αυτή την εντολή.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της μέχρι τώρα συζήτησης ο Γαβρήλος αντί να μιλάει ανοιγόκλεινε το στόμα του σα να χασμουριέται ή να μασάει μαύρα βότσαλα, τα σφραγίσματα στα δόντια του. Τα μάτια του αναδύονταν κάθε τόσο από μαύρους λάκκους και τα αντάρτικα μαλλιά του χόρευαν αστα­μάτητα στο πέρασμα της παλάμης του. Εξακολουθεί να μη συμμετέχει στη συζήτηση, όχι όμως σαν ν’ απουσιάζει, γιατί παρακολουθεί και στιγμές-στιγμές κάτι του έρχεται να πει, αλλά το μετανιώνει. Ο Μιχαηλίδης το προσέχει από την πρώτη στιγμή αυτό και προσπαθεί να βοηθήσει τον Γαβρήλο να ανοίξει για δεύτερη φορά το στόμα του.

«Πώς και δεν ήρθες μόνος σου, Γαβρήλο; Ήταν ανάγκη να σε φέρει η μάνα σου; Ένα τηλε­φώνημα ίσως»

Ο Μιχαλάκης παίρνει ατάκα και δείχνει ότι πάλι πηγαίνει γυρεύοντας:

«Ντράπηκε που έφυγε σαν κλέφτης.»

«Όχι», διαμαρτύρεται η Μαρία Μιχαηλίδου. «Δεν πήρε τίποτα, είναι καλό παιδί ο γιος σου, κυρία, Γαλάτεια είπαμε;»

«Ευχαριστώ κυρά-Μαρία. Πού τηλέφωνο, κύριε Γιώργο, τέτοιες μέρες; Ευτυχώς πέρναγε το λεωφορείο…

Κάτι δεν πηγαίνει καλά στο μυαλό του Μιχαηλίδη:

«Λεωφορείο;»

«Ας είναι καλά ο Κωνσταντίνος μου.»

«Ομολογώ δεν καταλαβαίνω. Τι γίνεται, Γαβρήλο;»

Ο Γαβρήλος δε χρειάστηκε ν’ απαντήσει. Τον πρόλαβε η δική του μητέρα και συνεχίζει να τον γλυτώνει από λόγια: «Μόνος του ο Γαβρήλος να κάνει τέτοιο ταξίδι μέχρι εδώ;» Γελάει για λίγο. Σταματά, βγάζει ένα μαντηλάκι από το δεξί μανίκι της και σκουπίζει τα χείλη της.

Ο Μιχαλάκης που εδώ και ώρα κατάλαβε ότι πια του επιτρέπουν να μιλά, ικανοποιημένος που άρχισαν να τον παίρνουν για μεγάλο δε χάνει ευκαιρία να θέσει θέμα:

«Εδώ έφτασε σ’ εμάς κοντά στη Θήβα, εδώ θα ζοριζόταν να φτάσει, κυρά-Γαλάτεια.»

«Τότε μπορούσε. Τώρα….» Διακόπτει και ψάχνει στο ταβάνι να βρει κάτι άλλο να πει στη θέση της συνέχειας της φράσης που έκοψε μαχαίρι. Από τη δύσκολη θέση τη βγάζει ο Γαβρήλος, τουλάχιστον όσο μπόρεσε τραβώντας την προσοχή πάνω του σκορπώντας με τη φωνή του κι άλλα ερωτηματικά στο τραπέζι.

«Εγώ…. Ευχαριστώ κυρά-Μαρία…. Αν ήξερα δε θα ήταν έτσι…. Αλλά τώρα τι να κάνω;»

«Μα τι λες;»

Ο Μιχαηλίδης δείχνει κρυμμένος μέσα σε πυκνά σύννεφα που κάνουν τα φρύδια του και σμίγουν και να ξεσμίγουν σαν ελατήρια. Η κυρία με το βυσσινί κουρασμένο ταγιέρ αναλαμβάνει τώρα να βγάλει το γιο της έξω από το παιχνίδι:

«Ο δεύτερος γιος μου ο Κωνσταντίνος δουλεύει στο αστυνομικό τμήμα της Μάντρας. Εκεί μένουμε. Μου είπε εκεί κάπου βρήκαν τον… Θεός σχωρέσ’ τον -σταυροκοπήματα- και θα σας βοηθή­σει. Δεν ξέρω τι.»

Ο Μιχαηλίδης είναι έτοιμος να φωνάξει τον ρεσεψιονίστα να τους πετάξει έξω κι αυτήν και το γιο της, αλλά η μητέρα του τον αφοπλίζει:

«Αυτό είναι. Οι προσευχές μου εισακούσθηκαν. Μιχαλάκη τρέχα να μαζέψεις τα πράματά μας και του Γιώργου, φεύγουμε. Πες του αλλουνού να τον πληρώσω. Χίλια ευχαριστώ κυρία Γα­λάτεια. Ο Θεός με άκουσε. Τώρα θα δει το κάθαρμα τι τον περιμένει. Αυτός που έστειλε το γιο μου τον Χρηστάκη στον άλλο κόσμο, κατάρα σ΄ όλο του το σόι».

Μετά από λίγο η Μαρία Μιχαηλίδου πυροβολεί με το πιστόλι του αφέτη δρόμου ταχύτητας:

«Όλοι έτοιμοι; Πάμε; Γιώργο δε θα έρθεις;»

«Έχω να πάω στο υπουργείο.»

«Μπα; Ώστε αποφάσισες να κάνεις αυτά που σου λέω;»

«Ναι, ναι, από κει ξεκινάω. Πηγαίνετε εσείς και βλέπουμε. Θα έρθω να σας βρω αύριο.»

«Με τα πόδια;» Ο Μιχαλάκης γελάει μετά φόβου και πίστεως ότι ο αδελφός του είναι ικα­νός και γι’ αυτό. Τραβάει τις βαλίτσες και ακολουθεί Γαλάτεια, μητέρα του και Γαβρήλο για κοντινή στάση του λεωφορείου της Μάνδρας που παραδόξως κυκλοφορεί αυτή τη μέρα. Όχι όμως από την επόμενη.

Σπάνιο, ίσως πρωτοφανές για τις μέχρι τότε συνήθειές του: για δεύτερη φορά μέσα σε μια μέρα πήρε τηλέφωνο με το κινητό του που έκανε πολλή ώρα να πιάσει γραμμή. Το έκρυψε πάλι στην τσάντα του σίγουρος ότι το εναπομείναν σόι του είχε φτάσει σ ένα σπίτι κάπου στη Μάνδρα. Ο Μι­χαλάκης δεν ήξερε να του πει περισσότερες λεπτομέρειες.

Η χωρισμένη σε πέντε κομμάτια δυτική τζαμαρία του ξενοδοχείου, όπως μέτρησε από την αρχή, όταν μιλούσε στο τηλέφωνο, ο Μιχαηλίδης, του έδειξε μόλις ότι σχεδόν νύχτωσε. Το επισήμα­νε και βροντή από εκρηκτικά. Είχε ώρα ν’ ακουστεί τόσο κοντά έκρηξη, εκτός αν ήταν πολύ δυνατή. Και τα δύο ενδεχόμενα έκαναν τον Μιχαηλίδη ν’ ανησυχεί περισσότερο χαμένος μέσα στις σκέψεις του. Φοβόταν ότι από ώρα σε ώρα δε θα έχανε ευκαιρία ο συγκάτοικος συμφοιτητής του να του στείλει «πεσκέσι»: «Ο Επιβλέπος ήρθε και σου πέταξε τα πράγματα από το παράθυρο».

Κάθε φορά που έβλεπε τον παχύ ρεσεψιονίστα στο βάθος να κοιτάζει μέσα φοβόταν ότι εκείνον έψαχνε να τον ενημερώσει για το μήνυμα.

Ο καφές του στο τραπεζάκι ήταν σίγουρα μισοάδειος και τίποτα στο μυαλό του δεν ήταν μι­σογεμάτο. Τι απρόσμενη συνάντηση ήταν αυτή το μεσημέρι που του χάλασε τα όποια σχέδια; Αντί να έχει στείλει τη μητέρα και τον αδελφό του στο χωριό τους, το Γουτούπι της Θήβας, τους έχει πα­ρακαταθήκη μια οικογένεια κάπου έξω από τη Μάνδρα Αττικής κοντά φαντάζεται στο αστυνομικό τμήμα που ήταν να επισκεφθεί το πρωί. Και ποιος είναι αυτός ο Κωνσταντίνος Σύρμας που δουλεύει εκεί και λέει ότι θα τους βοηθήσει; Μακάρι, αλλά πάντα απέφευγε τις ευχές για να μην αποφεύγει δράση. Αυτή που είχε σχεδιάσει ο ίδιος όμως. Σε ποιανού τα σχέδια να βρίσκεται; Γιατί αυτός ο Σύρ­μας, όνομα κι αυτό, έστειλε τους δικούς του να πάρουν την οικογένειά του; Γιατί να θέλει να βοηθή­σει; Καλά η κυρία με το βυσσινί ταγιέρ στη ναφθαλίνη, αλλά ο γιος της ο Γαβρήλος; Τι μυστήριο κι αυτό; Τι ρόλο παίζει; Μήπως δεν ξέρει να παίζει; Ή δεν ξέρει τι παίζει; Πώς βρέθηκε σε μαύρο χάλι στην αυλή του σπιτιού τους; Λίγες βδομάδες μετά το θάνατο του Χρηστάκη. Τον είχε παραξενέψει η ιστορία του. Την είχε στείλει ο Μιχαλάκης για να ρωτήσει πού να ψάξει να τον βρει, λες κι εκείνος από το Εδιμβούργο μπορούσε να παρακολουθεί καλύτερα την κατάσταση. Τώρα που τον είδε παρα­ξενεύεται περισσότερο. Γιατί τους έφυγε ξαφνικά; Γιατί επανεμφανίστηκε; Μόνο για να πει ευχαρι­στώ; Θα το πίστευε ευχαρίστως αυτό αν δεν έπαιρναν μαζί τους αυτός κι η μάνα του τη δικιά του μάνα και τ’ αδελφάκι του.

«Όταν σε μια κατάσταση δεν είμαστε σίγουροι για τον εαυτό μας, εσύ δεν σκέφτεσαι να κάνεις κάτι που δε φανταζόσουν ποτέ ότι θα έκανες;»

Η φράση αυτή πέταξε τις σκέψεις του Μιχαηλίδη στο ταβάνι. Δίπλα του, στην άλλη άκρη του καναπέ εδώ και ώρα είχε καθίσει μια νεαρή κοπέλα. Κάπως θυμάται εκείνος την άφιξή της, την είχε αντιληφθεί, αλλά δεν έδωσε σημασία. Τώρα τη βλέπει ίσως όμορφη, πολύ διακριτικά βαμμένη στο πρόσωπο, αλλά με πολύ κόκκινα μαλλιά Βουλγάρας και γκρίζα μάτια της γειτονιάς πάνω από το πετρόλ φουστάνι, όχι τόσο προκλητικό, ούτε τόσο σεμνό ή άσχεμνο. Τα παπούτσια της όμως είχαν ανήθικα πολύ ψηλά τακούνια. Η ματιά της λίγο φτηνή, από έκπτωση ή κι από καλάθι.

«Δεν κατάλαβα, μου είπες…»

«Τόση ώρα κάθομαι δίπλα σου και ούτε μια ματιά δε μου έριξες, Συγνώμη, αλλά ανησύχη­σα μήπως έχεις πένθος και δε μπορείς να κάνεις κάτι πιο εξτρίμ;»

«Εξτρίμ;»

«Ακούς καλά λοιπόν. Λέω, να βγούμε μήπως στην ταράτσα ν’ απολαύσουμε τα πυροτεχνή­ματα. Τι λες;»

«Ξέρεις, δεν είναι τόσο πυροτεχνήματα…»

«Ναι και το Πάσχα αργεί φέτος.»

Της απάντησαν λίγα δευτερόλεπτα αμηχανίας. Όποιος μέχρι τότε δεν είχε προσέξει τον Μι­χαηλίδη να μη μπορεί ν’ απαντήσει σε κάτι, ίσως δεν τον πέτυχε ποτέ με γυναίκα. Όπως πάντα και για όλους σε τέτοια παιχνίδια, όταν ο αντίπαλος πάρει είδηση ότι δεν έχεις σκοπό να τους επιτεθείς σε τελειώνει με γκολ. Η κοπέλα σουτάρει:

«Θα πιω ένα ποτό, θες κι εσύ;»

Εκείνος απόρησε. Όχι αν θέλει να πιει, αυτό αποκλείεται έτσι που είναι, αλλά αυτή είναι αν­δρική ατάκα που απευθύνεται σε γυναίκα. Δεν είχε συνηθίσει το αντίστροφο. Μάλλον δεν είχε συνα­ντήσει ποτέ του κονσοματρίς. Ίσως γι’ αυτό δεν ήταν προετοιμασμένος ν’ απαντήσει εύκολα. Η κο­πέλα ξεκαθαρίζει:

«Δε θέλω να με κεράσεις. Αν θες να μου κάνεις παρέα ρώτησα.»

«Ξέρεις, είμαι πολύ κουρασμένος από ταξίδι και…»

Μια βιαστική ματιά του στη σκάλα των δωματίων ολοκλήρωσε τη φράση.

«Κι εγώ πάνω πηγαίνω, αλλά για ύπνο είναι νωρίς ακόμη.»

Το υπονοούμενο σαφές, όπως και οι άλλες ερωτήσεις της κοπέλας όπως, «Από πού ταξίδε­ψες ως εδώ;» ή Θα γίνει κάτι στο ξενοδοχείο το βράδυ;», αλλά ώσπου να ακούσει κάτι σαν απάντη­ση η κοπέλα, αυτός βρισκόταν ήδη στο κρεβάτι του τελείως μόνος με χίλιες σκέψεις όμως που κα­τάφεραν και πέρασαν κάτω από την πόρτα και συνεχίζουν να τον βασανίζουν ξύνοντας το πάτωμα με την άκρη των νυχιών του εκκρεμούς αριστερού χεριού του. Και το μυαλό του ξύνουν απορίες.

Ο Γιώργος Μιχαηλίδης σηκώθηκε από το κρεβάτι κι ένα τσίμπημα στο στήθος του έφερε στα μάτια την απορία, γιατί θυμήθηκε την κοπέλα της μέρας που πέρασε και πολλές ακόμα από την πο­ρεία στο ξενοδοχείο; Από τις χειμωνιάτικες κοπέλες του Εδιμβούργου που ούτε καν πρόσεχε στο δρόμο αποκλείεται. Και γιατί το πρώτο που σκέφτηκε είναι κοπέλες και όχι κάτι πιο άμεσο;

«Η κακή μέρα απ’ το πρωί κρύβεται, Γιωργάκη.»

Έκλεισε τις σκέψεις αυτές στο μπάνιο πίσω του. Για πρώτη φορά σήμερα χωρίς να είναι άρ­ρωστος ανέβαλε το πρωινό ξύρισμα. Σήμερα την ώρα που διέθετε για ξύρισμα την έφαγαν οι χθεσι­νές κοπέλες. Και είχε πολλά να κάνει, μήπως προλάβει να αεροπλάνο για Εδιμβούργο ή οπουδήποτε αλλού στο μεγάλο βρετανικό νησί.

«Τουλάχιστον το κινητό ακόμα δε μ’ ενόχλησε με μήνυμα».

Αυτό σκεφτόταν και του άρεσε όσο με βιαστικό βήμα στο διάδρομο προσπαθούσε να διορ­θώσει το στραβοβαλμένο πουκάμισό του στο παντελόνι. Από τη βιάση του παραλίγο να τρακάρει με μια κυρία, την καθαρίστρια όπως κατάλαβε από τη φόρμα της. Τότε πρόσεξε ότι τα παπούτσια του ίσως ήθελαν λίγο βούρτσισμα. Στο ασανσέρ διόρθωσε λίγο τα μαλλιά του. Όταν άνοιξε η πόρτα και βρέθηκε στο εστιατόριο-καφετέρια έλεγξε λίγο το χώρο γύρω σα να φυλάχτηκε μην τον πετύχει η κο­πέλα με τα κόκκινα μαλλιά Βουλγάρας. Αλλά δεν φυλάχτηκε καλά. Μόλις ακούμπησε το τσάι που σερβιρίστηκε μόνος του την είδε να κάθεται κι αυτή απέναντί του, μ’ ένα φραπέ σε ποτήρι μισό μέτρο ύψος και καλαμάκι ίδιο χρώμα με τα μαλλιά της. Τώρα το κεφάλι και τα, ομολογουμένως ωραία, πόδια της ξεπρόβαλλαν μέσα από τζιν μίνι φουστάνι με επίσης τζιν αθλητικά παπούτσια για βάση.

«Αν θες να δεις τα αξιοθέατα Αθήνας αγόρασε χάρτη, μην έχεις πια εμπιστοσύνη στα GPS.»

Δεν κατάφερε να τον ξαφνιάσει, πρόλαβε μόνο να του πει το όνομά της: Σία. Εκείνος όπως το άκουσε φαντάστηκε, όπως οι περισσότεροι, με λατινικούς χαρακτήρες. Τότε του ήρθε κατακούτε­λα ο παχύς ρεσεψιονίστας, με πρόσωπο όχι υποσχόμενο για πολλές χαρές. Του σέρβιρε ξερά ότι δέχτηκε τηλεφώνημα γι’ αυτόν από τη φοιτητική εστία μεταπτυχιακών του πανεπιστημίου Εδιμβούργου και να κοιτάξει τα e-mail του.

«Και γιατί δεν ήρθε στο κινητό μου;»

«Ρώτα το ίδιο να σου πει. Το κομπιούτερ είναι δίπλα στην είσοδο της τουαλέτας», είπε ο ρε­σεψιονίστας πριν γίνει καπνός. Όπως και ο μάγειρας-γκαρσόνι με τον Μιχαλάκη την προηγούμενη ημέρα δεν άφησε στα μάτια κανενός την εικόνα του αισιόδοξου που πρέπει να δίνει καλή εντύπωση για να κρατάει πελάτες.

Σε λίγο ο Μιχαηλίδης θ’ αναδυόταν από το ταλαιπωρημένο μόνιτορ λαχανιασμένος λίγο πριν σκάσει. Ο συμφοιτητής του τον ενημέρωσε ότι στο Εδιμβούργο, όλοι τουλάχιστον στο πανεπι­στήμιο ξέρουν από τον δικό τους καθηγητή ότι η κινητή τηλεφωνία στην Ελλάδα έπεσε.

«Παρακολουθεί την Ελλάδα, λόγω αντικειμένου. Εμένα δε με βλέπει, μην ανησυχώ ότι μ’ έχει για κοπανατζή;»

Κοιτάζει το κινητό του και το πετάει στην τσάντα του. Σηκώνεται με τα φρύδια και τα χείλη κολλημένα με μπετόν. Ο «Επιβλέπος» έδιωξε έναν κοπανατζή και επόμενος στη σειρά είναι αυτός αν δεν έχει επιστρέψει έστω την επόμενη. Έτσι τέλειωνε το μήνυμα.

«Το αεροδρόμιο είναι ανοιχτό, μπορώ να φύγω. Σήμερα, αύριο. Μετά δεν έχει νόημα, εκτός…»

Πέρναγε μπροστά από τη γεμάτη καρέκλα και την ευρύτερη περιφέρεια του βαρέων βαρών αδιάφορου ρεσεψιονίστα ανήσυχος στην αρχή, πολύ πιο ανήσυχος όμως μετά, όταν είδε και άκουσε πίσω από το τζάμι της εισόδου σπάσιμο παρ-μπριζ περαστικού κρατικού αυτοκινήτου που δεν στα­μάτησε, επιτάχυνε κι άφησε πίσω του σκόνη θραύσματα και φόβους.

«Τώρα ξεκινάνε από πρωί, αλίμονο σ’ εμάς», άκουσε από βραχύσωμο αξύριστο τύπο που ακουμπούσε σα θαμώνας με τους αγκώνες στη ρεσεψιόν και το βλέμμα στον Κηφισό. Ενόσω σκε­φτόταν τι είπε μασούσε ηδονικά αφού είχε συλλάβει με την κάτω οδοντοστοιχία του την κάτω γραμ­μή από το μουστάκι που έτρεφε, του φορτηγατζή νταμαριών. Οι τρίχες που είχαν την ατυχία να φυ­τρώνουν αριστερά από τη μέση, ήταν βαμμένες καφέ, από το τα τσιγάρα που χρόνια έβλεπαν να καί­γονται μπροστά τους.

Ο Μιχαηλίδης κοιτά γύρω του ανήσυχος όχι τόσο για τον φορτηγατζή. Η κοπέλα στο βάθος ήταν ακίνδυνη. Ένα γκρουπ μεθυσμένων ευπρόσδεκτων υπερήλικων Εγγλέζων τουριστών είχε μισο­γεμίσει θορυβωδώς στο εστιατόριο του ξενοδοχείου. Όπως φρόντισε κι έμαθε η «κόκκινα μαλλιά Βουλγάρας» ήταν ξεχασμένοι στην Πάτμο, δε μπόρεσαν να φύγουν από Τουρκία και περιμένουν αμήν και πότε θα βρεθεί αυτοκίνητο να τους πάει στο αεροδρόμιο. Ίσα που πρόλαβαν σχεδόν όλοι οι άνδρες και 5-6 γυναίκες να πιουν μέχρι ημιτελικής πτώσεως. Ό,τι και να τους είπαν οι γιατροί ισχύει για τη δική τους χώρα ή και κάποιες άλλες που σκέφτονται να επισκεφθούν, σίγουρα δεν ισχύει για την Ελλάδα, την πιο ελεύθερη χώρα για τους ξένους που της έρχονται όχι μόνο για να γλεντήσουν την ομορφιά του κλίματος, των αρχαίων και του κρασιού της, αλλά και για να δουν επεισόδια και να αισθανθούν συμμέτοχοι σε μια εξέλιξη που θα διηγούνται τα εγγόνια τους στα παιδιά τους.

Δεν είχε καιρό για τέτοιες σκέψεις. Ήπιε μονορούφι, όρθιος το χλιαρό πια τσάι του και πριν προλάβει να τον πλησιάσει η Σία βρισκόταν έξω από το ξενοδοχείο, μετρούσε με σίγουρα βήματα την κοίτη του Κηφισού και βασανιζόταν πώς θα φτάσει στη Μάνδρα να βρει το σπίτι της κυρά Γα­λάτειας και των γιων της, αν βέβαια βρίσκονται εκεί ο Μιχαλάκης και η μητέρα τους.

«Θα τους πάρω στο σπίτι και θα φύγω. Δε θα χρειαστεί και πολλή προσπάθεια να την πεί­σω.»

«Βοήθεια… άσ’ το κάτω, ρε», ακούγεται κάπου μπροστά του. Ένας ισχνός μικρόσωμος νεα­ρός σαν ποντικάκι, με μικρό κεφάλι κοντοκουρεμένο, στενό βρώμικο πρόσωπο και μικρά σκούρα αεικίνητα μάτια τρέχει προς το μέρος του, προσπαθεί να τον παρακάμψει, γλιστρά, πέφτει κάτω και αφήνει στα πόδια του Μιχαηλίδη σερνόμενη μια καλοδεμένη σακούλα με τρόφιμα ανθρωπιστικής βοήθειας, όπως μαρτυρά η σφραγίδα πάνω της. Τα παλαιάς κοπής επίσημα ρούχα που φορά το πο­ντικάκι και ζέχνουν μάλλον τα βρήκε κρεμασμένα σε κάδο απορριμμάτων. Μια ηλικιωμένη κυρία τρέχει, όσο μπορεί αυτή, να φτάσει κοντά τους. «Πιάστε τον.. το φαΐ μας… τα παιδιά… σταμάτα, ρε!»

Ο Μιχαηλίδης κάνει να σκύψει να πιάσει τη σακούλα, αλλά διστάζει λίγο, όσο χρειάζεται για να σηκωθεί ο νεαρός να την αρπάξει ξανά να και εξαφανιστεί». Εξαφανίζεται και ο Μιχαηλίδης κυνη­γημένος από το παράπονο της ηλικιωμένης κυρίας: που αφήνει πίσω του να υψώνεται μέχρι τις τα­ράτσες των ψηλών κτηρίων:

«Γιατί, καλό μου παιδί; Γιατί μωρέ;» Ίσως να της έσωζε το φαγητό, αλλά μετά οι ευχαριστίες θα τον καθυστερούσαν.

«Άσε που δεν ξέρεις τι κουμάσι είναι ο μικρός διάβολος. Αυτοί και όπλα κουβαλάνε. Βέβαια, ίσως δεν ήταν κάτι σπουδαίο να πιάσω μια σακούλα και να μη μείνει νηστική η κυρά και τα παιδιά, τα εγγόνια της δεν ξέρω ποιος άλλος. Αλλά δε φταίω εγώ που πεινάει.» Φρόντισε κι έστρεψε την προσοχή του σε κάποιο κομμάτι του δρόμου με την εξέταση της ασφάλειάς του. Δυσκολεύτηκε, αλλά ξέχασε την κυρά. Τουλάχιστον για την ώρα.

Δεν υπήρχε περίπτωση να επανεμφανιστεί το μαγικό λεωφορείο που πήρε την προηγούμε­νη μέρα «τρελή παρέα» των οικογενειών Μιχαηλίδη και Σύρμα γι’ αξέχαστη -πραγματικά- εκδρομή στη Μάνδρα.

«Και χθες που το είδα μου έφυγε το καφάσι», του είπε ο περιπτεράς στην κοντινή στάση. Και αυτός δεν προβλέπεται να επανεμφανιστεί. Μόλις είχε μαζέψει δυο κούτες με τα τελευταία του εμπορεύματα και ούτε που το αμπάρωσε.

Η μετάβασή του στην άκρη της Αττικής παρουσιάζεται πια ως πρόβλημα, από αυτά που ή κατάσταση επιβάλλει να τ’ αφήσεις να λυθούν μόνα τους. Όταν ψάχνεις λύσεις χωρίς να έχεις στα χέρια σου δεδομένα αποτελεί δευτερεύον, αλλά χειρότερο πρόβλημα, προαπαιτούμενο που δεν θα λυθεί και αποκλείει τη λύση του κύριου προβλήματος.

Κοντεύει στη λεωφόρο με τα δύο ονόματα Αθηνών ή Καβάλας, σίγουρος ότι θα πατήσει ένα κουμπί και θα βρεθεί Ελευσίνα κι από κει «βλέπουμε». Κανένας δρόμος όμως δεν είναι άδειος από ανθρώπους. Πάλι απορεί τι γυρεύουν τόσοι στους δρόμους. Κάποιες απαντήσεις δίνονται αυτοβού­λως και ξαφνικά:

«Δεν έχω», λέει σε κάποιον, μάλλον πρεζάκια.

«Χτυπάω στο μάτι από μακριά και τραβάω κόσμο. Και οι τρακαδόροι μου φαίνονται τώρα περισσότεροι».

Δεν είναι συνετό να κυκλοφορεί σ’ αυτό τον καιρό ένας καλοντυμένος νέος. Η βιασύνη της αναχώρησης ξέχασε να τον ντύσει αθηναϊκά και τον άφησε με ντύσιμο Εδιμβούργου. Ίσως επειδή αυτός σκεφτόταν να φύγει όσο βιαστικά ήρθε: αμέσως, όσο κι αν διαρκεί αυτό από τόπο σε τόπο κι από ιστορία σε ιστορία. Αν ήταν να κάτσει πολλές μέρες θ’ άλλαζε το ντύσιμό του με σχέδιο και τάξη. Δεν ήξερε ότι αυτό θ’ άλλαζε άτακτα μόνο του. Όχι πως είχε σκοπό να ντυθεί σαν το Γαβρήλο που είδε και μόνο που δεν τρόμαξε και όχι μόνο από την όψη του.

«Πώς είναι δυνατόν να συμπαθεί η μάνα μου τόσο πολύ έναν τύπο του περιθωρίου; Και τόση εμπιστοσύνη να κουβαληθεί και στο σπίτι του που ποιος ξέρει πώς θα ’ναι; Αυτό δεν το σκέφτηκε η κυρία Μαρία η αριστοκράτισσα με τον κότσο; Μια διανυκτέρευση θα της είναι αρκετή. Καλό μάθημα. Αν τώρα δε με ψάχνει στο καπούτ το κινητό να πάω να την πάρω. Αλλά πού να με βρει;»

Του κάνει εντύπωση πώς και δεν παραπονιέται ο κόσμος που διακόπηκε η κινητή τηλεφω­νία. Αν κάτι τέτοιο συνέβαινε πριν από πέντε χρόνια είναι σίγουρος ότι θα έβλεπε αχανείς συγκε­ντρώσεις διαμαρτυρίας. Τότε θυμήθηκε ότι στη χθεσινή διαδρομή του δεν είδε και πολλούς να τα χρησιμοποιούν. Πράγματι, χρόνο με το χρόνο από την εποχή της που ξεκίνησε η οικονομική κρίση οι χρήστες κινητών λιγόστευαν.

«Δεν πειράζει, τα περισσότερα χρόνια μας τα ζήσαμε χωρίς κινητά.»

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ