Το «νέο φως» ή «'Αγιο Φως» θυμίζει το ιερό πυρ που ξεπηδούσε στους Δελφούς από το χάσμα και τον τάφο του θεού Απόλλωνα.Η νηστεία της Σαρακοστής αποτελεί άμεσο δάνειο από τους λάτρεις της Βαβυλώνιας θεάς Αστάρτης. Τέτοια νηστεία σαράντα ημερών συναντάται και στους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι ακολουθούσαν αυτή τη συνήθεια σε ανάμνηση της μακροχρόνιας νηστείας της Δήμητρας εξαιτίας του πένθους της απ' την αρπαγή της Περσεφόνης απ' τον Πλούτωνα. Η νηστεία των σαράντα ημερών βοήθησε ώστε να συγχωνευτούν οι ιστορίες του Βάκχου (ή Διόνυσου), του 'Αδωνη και της Περσεφόνης. Ήταν και το απαραίτητο προκαταρκτικό για τη μεγάλη ετήσια γιορτή σε ανάμνηση του θανάτου και της ανάστασης του Θαμμούζ, που γιορταζόταν με εναλλασσόμενες εκδηλώσεις θρήνων και ξεφαντωμάτων.
Καμπάνες του Πάσχα
Γιατί τις συναντούμε στις πασχαλινές κάρτες και στα ζαχαροπλαστεία σοκολατένιες; Η επικράτησή τους στην πασχαλινή σκηνογραφία οφείλεται σε ευρωπαϊκές παραδόσεις. Οι καθολικοί από τη Μ. Πέμπτη ως το Μ. Σάββατο σωπαίνουν τις καμπάνες της εκκλησιάς για πένθος. Στην Επτάνησο έλεγαν ότι «χηρεύουν» οι καμπάνες.
Κρινάκια Πάσχα
Έχουν συνδεθεί από τους ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων με την ομορφιά, την ανανέωση και την ελπίδα. Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση κατά τις τελευταίες ώρες της ζωής του Χριστού, άνθιζαν κρινάκια, κάθε φορά που ο ιδρώτας του έπεφτε στο έδαφος.
Το ΑΒΓΟ η ΑΦΡΟΔΙΤΗ και ο ΛΑΓΟΣ
Οι αρχαίοι Δρυίδηδες (ειδωλολάτρες ιερείς στην Βρετανία) έφεραν ένα αυγό ως ιερό έμβλημα της ιεραρχίας τους. Αυγά βαμμένα κρέμονταν από τον 10ο π.Χ αιώνα και στους αιγυπτιακούς ναούς, ιερά ανοιξιάτικα αφιερώματα και στην Κίνα. (από 5ο π.Χ. αιώνα)
Παραδόσεις αναφέρουν ένα αυγό σε υπερφυσικό μέγεθος που έπεσε από τον ουρανό στον ποταμό Ευφράτη. Τα ψάρια το κύλησαν μέχρι την όχθη κι εκεί κάθισαν πάνω του περιστερές και το κλώσησαν. Έτσι βγήκε από εκεί η Αφροδίτη που αργότερα αποκλήθηκε Σύρια θεά, ήταν δηλαδή η Αστάρτη. Για τους Ευρωπαίους το αυγό του Πάσχα το κουβαλά στην Ευρώπη ο λαγός (ζώο της θεάς Αφροδίτης/Αστάρτης-Ιστάρ). Ο λαγός συνδέθηκε με τη μεγάλη θρησκευτική γιορτή επειδή ήταν σύμβολο της αναπαραγωγής και της αφθονίας που συναντάται στη φύση την άνοιξη, όταν γιορτάζεται το Πάσχα.
Το αυγό σε όλες σχεδόν τις αρχαίες κοσμογονίες συμβόλιζε την γέννηση του σύμπαντος και της ζωής.
Tο τσούγκρισμα των πασχαλινών αυγών συμβολίζει το σπάσιμο του τάφου και την Aνάσταση του Xριστού. Το αυγό συμβολίζει τη ζωή και τη δημιουργία που κλείνει μέσα του τη ζωή. Όταν το κέλυφός του αυγού σπάσει γεννιέται μια ζωή.
Σύμβολο των ορφικών Μυστηρίων ήταν ένα φίδι τυλιγμένο γύρω από ένα "αυγό", που συμβόλιζε τον κόσμο που περιβάλλεται από το Δημιουργικό πνεύμα. Ο νεόφυτος τη στιγμή της μύησης έσπαγε το κέλυφος του αβγού και ένας καινούργιος πνευματικός άνθρωπος γεννιόταν.
Σε πολλά μέρη διατηρείται η συνήθεια τη Δευτέρα του Πάσχα να πηγαίνουν στα νεκροταφεία και να αφήνουν πάνω στους τάφους κόκκινα αυγά που μεταφέρουν μία έννοια γενικής αναγέννησης, ένα μήνυμα «ζωής» σε ζωντανούς και νεκρούς. Οι αρχαίοι αναφωνούσαν στις ανοιξιάτικες τελετουργίες τους: «Έφυγον κακόν, εύρον άμεινον!» δηλ. «άφησα πίσω μου το κακό, βρήκα κάτι καλύτερο!»
Η ορθολογική ερμηνεία: Επειδή τη Σαρακοστή, εποχή που οι κότες τα γεννούν με αφθονία, οι περισσότεροι νηστεύουν τα αυγά περισσεύουν. Έτσι, οι νοικοκυρές τα φύλαγαν για το Πάσχα κι όταν έβρισκαν ευκαιρία, άρχιζαν να τα κάνουν δώρα-αμοιβή στα παιδιά: την Πρωτομαρτιά για τα κάλαντα με τα χελιδονίσματα, το Σάββατο του Λαζάρου και την Μεγάλη Πέμπτη. Τη μέρα της Λαμπρής τ’ αυγά ήταν το πρόχειρο κι άφθονο φαγώσιμο που μπορούσαν να φιλέψουν. Τα έβαφαν κόκκινα, σε χρώμα χαρούμενο και ξορκιστικό ή και κίτρινα και μπλε και ροζ, ή τα άφηναν άσπρα, αν είχαν πένθος. Συχνά τα στόλιζαν με ζωγραφιές, για να γίνουν πιο ευχάριστα. Τα πλούμιζαν τεχνικά, με μαργαρίτες και φτέρες και μ’ αγριολούλουδα του ελληνικού κάμπου.
Από το αυγό ξεπήδησαν συγγενικά σύμβολα, όπως τα κίτρινα πουλάκια, οι νεοσσοί που βγαίνουν από τ’ αυγό, οι κότες που γεννούν, οι φωλιές και ο κόκορας που τα φέρνει…
Σχετικές με το σύμβολο του αβγού είναι και οι πεταλούδες που η μετατροπή τους από κάμπιες συνδέεται με την ανάσταση. Το κουκούλι συμβολίζει το θάνατο.
…Και ο ΑΔΩΝΙΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ
Σύμφωνα με το μύθο ήταν εραστής της Αφροδίτης και σκοτώθηκε στο κυνήγι. Η τελετή της σύζευξης του 'Αδωνη με την Αφροδίτη και η αναπαράσταση του χωρισμού τους με το θάνατο του ήταν ένας ακόμα συμβολισμός της έλευσης της άνοιξης. Στη διάρκεια αυτής της τελετουργίας ακούγονταν φωνές ικεσίας, για να επανέλθει ο ωραίος νέος την επόμενη χρονιά. Ο θάνατος, η κάθοδός του στον 'Αδη κι η επάνοδός του στη ζωή μαρτυρούν την προέλευση του εθίμου του «Επιτάφιου» που στολίζεται στους ορθόδοξους ναούς και περιφέρεται στους δρόμους τη νύχτα της Μεγ. Παρασκευής.
Στη διάρκειά της γιορτής της Αντιόχειας και της Αλεξάνδρειας πιστοί κατασκεύαζαν το κρεβάτι του 'Αδωνη, όπου τον αναπαριστούσαν ξαπλωμένο, σ' όλο του το σφρίγος και το κάλλος και γύρω του τοποθετούσαν ώριμους καρπούς κάθε είδους, χρυσά αλάβαστρα με μύρο, μέλι και λάδι, προσφορές από αλεύρι ζυμωμένο, πρασινάδες και λουλούδια. Κάποιος τραγουδιστής τραγουδούσε ύμνο στον ημίθεο, εξαίροντας την ομορφιά του και θρηνώντας για το θάνατό του. Οι παρευρισκόμενοι που παράστεκαν το νεκρό επαναλάμβαναν τα λόγια του τραγουδιού και στο τέλος της ημέρας τραγουδούσαν το τραγούδι του αποχαιρετισμού και φιλούσαν τον 'Αδωνη που κατέβαινε στον 'Αδη.
«Ω, γλυκύ μου έαρ, που έδυ σου το κάλλος....». Μας παραπέμπει άμεσα στα θρηνώδη τραγούδια για τον 'Αδωνη.
(Από κείμενο του Δ.Λιαβα)
«Συχνά, όταν πηγαίνω στην ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής, μου είναι δύσκολο να προσδιορίσω αν ο Θεός που κηδεύεται είναι ο Χριστός ή ο Άδωνις», γράφει ο Γιώργος Σεφέρης στις ημερολογιακές του σημειώσεις, συνοψίζοντας την αίσθηση και το βαθύτερο περιεχόμενο αυτών των ημερών.
….Ο Απρίλιος πήρε τ' όνομά του από το λατινικό ρήμα aperio: ανοίγω. Ήταν ο αφιερωμένος μήνας στην Αφροδίτη, που γιορταζόταν με αγρυπνίες και τραγούδια από τις γυναίκες, θρηνητικά για τον θάνατο αλλά κι ερωτικά για το κάλλος του Άδωνι.
…Στη σύγχρονη ελληνική ποίηση έχουμε με δύο κορυφαία δείγματα, τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου και τη «Μάνα του Χριστού»του Κώστα Βάρναλη, τα οποία οφείλουν πολλά στο λαϊκό θρήνο για τα Πάθη.
Από τον «Εφιάλτη της Περσεφόνης»
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος / Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
…Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο
Τώρα πετάνε τα αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο παν να δουν το διυλιστήριο
Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης
Στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μη ξαναβγείς…
Τσουρέκι
Πρωί-πρωί τη μεγάλη Πέμπτη, σε όλη την Ελλάδα, οι γυναίκες ζυμώνουν με μυρωδικά τις κουλούρες της Λαμπρής και τις στολίζουν με λουρίδες από ζυμάρι και ξηρούς καρπούς. Ανάλογα με το σχήμα που τους έδιναν παλιότερα είχαν και διάφορα ονόματα. "Κοφίνια", "καλαθάκια", "δοξάρια", "αυγούλες", "κουτσούνες", "κουζουνάκια". Παρόμοιες κουλούρες έφτιαχναν και στα βυζαντινά χρόνια, τις "κολλυρίδες" και ήταν ειδικά ψωμιά για το Πάσχα, σε διάφορα σχήματα, που είχαν στο κέντρο ένα κόκκινο αυγό. Τα σταυρόσχημα τσουρέκια προσφέρονταν και τρώγονταν στη γιορτή της Αστάρτης κι από εκεί έφτασαν ως τις μέρες μας ως εξελιγμένος τύπος του πασχαλινού ψωμιού, της Λαμπροκουλούρας ή του Λαμπρόψωμου. Το ψωμί αυτό είναι συμβολικό, αντιπροσωπεύει την ανάσταση του Χριστού, καθώς το αλεύρι ζωντανεύει και μεταμορφώνεται σε ψωμί που.
Το όνομα προέρχεται από την Τουρκική λέξη “corek” που αναφέρεται σε οποιοδήποτε ψωμί είναι φτιαγμένο με ζύμη που περιέχει μαγιά. Στην Αρμενία και στο Αζερμπαϊτζάν το συναντάμε ως “churek”. Οι πλεξούδες και οι κόμποι προέρχονται από τους ειδωλολατρικούς χρόνους ως σύμβολα για την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων .
Πασχαλινό αρνί
Από την τελετή της εορτής του Πάσχα στους Εβραίους προέρχεται και το έθιμο του θυσιαζόμενου αμνού με το αίμα των οποίων έβαφαν την είσοδο των σπιτιών τους, κατ’ αναπαράσταση της νύκτας της εξόδου από την Αίγυπτο.
Ο Χριστός θυσιαζόμενος υπήρξε ο "αμνός" του Θεού, ο οποίος "πήρε" τη θέση του πασχαλινού αμνού, αφού θυσιάστηκε για την ανθρωπότητα.
Πολλοί μύθοι της Άνοιξης σχετίζονται με τον θάνατο και την ανάσταση κάποιου θεού. Ο Διόνυσος Ζαγρέας στην Ελλάδα και ο Όσιρις στην Αίγυπτο πεθαίνουν με διαμελισμό που συμβολίζει την ανάγκη για εξάπλωση της πνευματικής ουσίας του θεού και των διδασκαλιών. Τον ίδιο συμβολισμό συναντάμε στο μυστήριο της θείας κοινωνίας, που υπάρχει σε διάφορες θρησκείες, όπου μοιράζεται στους πιστούς κρασί και ψωμί, συμβολίζοντας το σώμα και το αίμα του θεού.
Το Νησί του Πάσχα
Οι σημερινοί ντόπιοι κάτοικοί του το λένε "Ράπα Νούι", που σημαίνει στην γλώσσα τους "Μεγάλο Νησί". Το όνομά του το πήρε επειδή ανακαλύφθηκε την Κυριακή του Πάσχα από τον Ολλανδό Ρόγκεβεν το 1722.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου